Айдаш Монгуш Барыын-Хемчик кожууннуң Кызыл-Мажалык суурга өскен.
2014 чылда Успенка школазын доозуп тургаш, шылгалдаларын дужаапкаш-ла, дораан үе эрттирбейн, шеригже чорупкан. Хуусаалыг шериг албанын кожа чыдар Хакасияның демир-орук шериинге эрттирген. Айдаш Монгуш 2015 чылда шеригден халашпайн чыткаш-ла, керээ чарып алгаш, шериг мергежилдиг дайынчы апарган.
Демир-орук батальонунга 5 чыл дургузунда шериг албанын эрттиргеш, катап база чаа керээ чарып алгаш, Таджикистанче шилчиттирип алган. Аңаа ол кол адыгжы болуп ажылдаан.
Салбырның командири кылдыр билиин бедидип алгаш, тускай мото-адыгжы батальоннуң танк полугунга БМП-2-ниң хараалдакчы оператору болуп шериг албанын эрткен.
Дайынчы шылгалдаларны ол Кременная хоорайның адаанга тарымал арга-арыг дилиндээнге эрттирген. Ооң батальону он-он чурттакчылыг черлерни хостаарынга киришкен. Святогорскуга болган тулчуушкун онза сактыышкын болуп арткан. Бедикке быжыгланып алгаш турган украин артиллеристер ол суурну мырыңай чурттакчылары-биле катай кудумчу кудумчузу-биле арыглап каапкан. Удурланыкчыларының халдаашкыны күштүг болган-даа болза, суурну дөмей-ле хостап ап шыдапканнар.
База бир тулчуушкун үезинде Айдаш Монгуш 2 офицер-биле кады күштүг боолаашкыннар адаа-биле 10 ажыг балыгланган эштерин болгаш 3 бронетехниканы камгалап алганнар. Тыва дайынчы бодунуң хуузунда аар балыгланган 3 дайынчыны камгалаан. Ылаңгыя дайзынга диригге туттурбас дээш, чазылдырарынга белеткеп каан гранатаны төнчүзүнге чедир холундан салбаан хайгыылчыны камгалааны уттундурбас.
Керээзи төнген соонда, Айдаш чер-чуртунче чанып келгеш, ам-на бодунуң чурттаар бажыңын тудуп кирипкен. Ол ам өгленип алган, соон салгаар оолдуг-даа болган. Удавас ийи дугаар салгалын база манап турарлар.
Кажан Тыва Республиканың шериг комиссариадындан долгааш, ооң “Дайынчы ачы-хавыяазы дээш” деп медалы келген дээрзин дыңнадырга, Айдашка мырыңай манавааны өөрүнчүг болуушкун болган. Чер-чурту ооң ачы-хавыяазын утпаан. Шаңнаткан маадырларның даңзызынга база бир чаа ат немешкени ол.
Тыва Республиканың шериг комиссариадының медээлеринден Ч. СААЯ белеткээн.
“Шын” № 86 2023 чылдың ноябрь 11
