Ада-чуртун сөөлгү тыныжынга чедир камгалажып, ол дээш амы-тынын берген оолдарның хууда херектерин номчуп олура, оларның дугайында чүгле буянныг сөстерни чугаалаарын, бижиирин бодап олурар сен. Доп-дораан эвес-даа бол, оларның дөгерезиниң дугайында албан бижиир бис. Дөгерезиниң дугайында.
Улуг прапорщик Артыш Байыр-оол Тыва АССР-ниң Улуг-Хем районнуң Ак-Тал суурунга төрүттүнген.
Школага Артыш өске чажыттары-биле бир дөмей тенексимээр чаңныг-даа болза, шуптузу ону бүгү-ле чүүлдерге ак сеткилдии, идегелдии дээш хүндүлээрлер, өөредилгези база чогумчалыг кижи.
Ак-Талдың ортумак школазын дооскаш, элээди оол Кызыл хоорайның 1 дугаарлыг профессионал-техниктиг училищезинче дужаап кирип алган. Ортумак өөредилге чериниң башкылары салым-чаяанныг аныяк оолду хүндүлээрлер. 2003 чылдың чазын училищениң «Автомеханик» мергежилин чедиишкинниг дооскаш, Артыш шериг албан-хүлээлгезиниң күүселдезинче кыйгырткан.
Анаа дайынчы Байыр-оол стратегтиг сорулгалыг ракета шериинге таптыг-ла ийи чылдың дургузунга чуртун камгалашкан. Албан-хүлээлге күүселдези дооступ турда, сагылга-чурумнуг болгаш билиг-билдилиг шериг оолга Чита хоорайда прапорщиктер школазынга өөренирин саналдаарга, Артыш шак ынчаар кылган-даа.
2006 чылда чаа дооскан прапорщик Байыр-оол Сибирь шериг округунда мото-адыгжы дивизияның зениттиг чепсек дивизионунуң зениттиг ракета батареязының старшиназының албан-хүлээлгелерин күүседип эгелээн.
Мооң мурнунда ооң чедип алганы техниктиг эртеми шеригге аңаа дыка улуг дөгүм болган. 2007 чылдан тура прапорщик Байыр-оол албан-хүлээлгезин Соңгу Кавказтың, Мурнуу, а ооң соонда Төп шериг округтарынга мото-адыгжы (даг) аңгы бригадаларынга ротаның улуг техниги албан-дужаалга ажылдап эгелээн.
2022 чылдың марттан тура, 55115 шериг кезээниң салбырларының хүрээлеңинге улуг прапорщик Артыш Байыр-оол Украинаның девискээринге тускай шериг операциязынга киржип эгелээн.
Хөйнү көрген командир кижи болгаш Артыш Оюн-оолович хөй чылдар иштинде шеригге шиңгээдип алган арга-дуржулгазын чедиишкинниг ажыглап, ооң-биле чергелештир бодунуң дайынчыларының ортузунга чидириглерни эвээжидерин кызыдып келген.
Артыш Байыр-оолдуң сөөлгү тулчуушкуну Луганск Улус Республиканың Попаснянск районунуң Лоскутовка суурунуң адаанга болган.
Бодунуң салбыры-биле катай улуг прапорщик Байыр-оол украин националистерниң болгаш Украинаның Чепсектиг Күштериниң камгалал черлеринче шаап халдап тургаш, дайзынның өрттенип турган автомобилиниң артында чаштына берген дайзынның танкыга удур салбырын эскерип каан. Айыыл-кыжаныышкынны хөлчок дүрген өөренип көргеш, удурланыкчыга оңгарлыр арга бербейн, автомады-биле украин боевиктерниң бөлүүн бүлгүртүп эгелээн.
Тулчурун уламчылавышаан, эрес-дидим прапорщик чиге шыгааган оду-биле 10 хире удурланыкчыны узуткаан. Тулчуушкун болган черни дарый дүрген дээскиндир көргеш, Артыш Оюн-оолович божуу-далаш дажып-сөөртүрү негеттинер бодунуң эш-өөрүн эскерип каан. Кара чааскаан, ийи хонуктуң дургузунда, улуг прапорщик айыыл чок черже дайын шөлүнден 22 дайынчыны үндүр сөөрткен, оларның ийизи аар балыгланыышкынныг.
Дайылдажырын үргүлчүлевишаан, арткан эштерин Лоскутовка суурже үндүрүп шыдаан, ол үелерде улуг прапорщик Байыр-оол өлүмнүг балыгланыышкынны алган. 2022 чылдың июль 2-де Тываның оглу Артыш Оюн-оолович Байыр-оол маадырлыы-биле өлген.
Шериг албан-хүлээлгезин күүседип тура көргүскен эрес-дидим чоруу дээш Россия Федерациязының Президентизиниң Чарлыы-биле улуг прапорщик Байыр-оол Эрес-дидим Ордени-биле өлгениниң соонда шаңнаткан. Күрүне шаңналын Артыш Оюн-ооловичиниң кадайынга база беш ажы-төлүнге дамчыдып берген.
2022 чылдың декабрь 16-да Чеди-Хөл кожууннуң Ак-Тал сумузунуң чурттакчылары эрес-дидим чаңгыс чер чурттуунга тураскаадып, ооң өөренип чорааны школазынга тураскаалдыг самбыраны тургузуп, “Маадырның партазынга” ооң адын мөңгези-биле киир бижээн.
Бөгүнгү тыва дайынчылар Ада-чурттуң Улуг дайынга фронтужу оруктарны эрткен интернационалчы дайынчыларның төлептиг салгакчылары болганнар. Маадырлыы-биле бажын салган тыва черниң оолдарының ат-сывы мөңгеде уттундурбас.
Тыва Республиканың шериг комиссариадының медээлеринден А. ХЕРТЕК белеткээн.
“Шын” №14 2024 чылдың февраль 24
