(мистика)
2023 чылдың баштайгы хүннери. Луганск Улус Республика. Российжи шеригниң тускай шериг операциязының Сватово-Кременная угланыышкыны.
Бо чугула улуг девискээрде украин шериглерниң десант-шүүргедекчи үш бригадазының, механизастаттынган дөрт бригаданың, «девискээр камгалакчыларының» ийи бригадазының кезектери, хөлезиленикчилерниң «Даштыкы легиону», 43-кү артиллерия бригадазы мөөңнеттинген. Олар Кременная биле Сватово хоорайларны бо хүннерде Украинаже ыяап дедир эгидип алыр сорулгалыглар.
Ынчангаш российжи Төп шериг округунуң мото-адыгжы «отважныйларынга», эки турачыларның «БАРС» болгаш «Ахмат» кезектеринге бичии-даа амыр-дыш бербейн турганнар. Ылаңгыя артбоолаашкынның коргунчуу, хоозуралдыы кончуг. Ынчалза-даа орус тала «чудуруун чудук адаанче супкан эвес» дээн ышкаш, төлептиг от-биле харыылап турганнар.
Кременнаяның барыын талазында, каш-ла километр черде, Диброва суур чыдар. Оларның аразында чаңгыс кудумчулуг Кузьмино сууржугаш база бар. Бо дээрге шериг талазы-биле чугула девискээрлер болгай.
Мурнуку шугумда – Диброва. Ону украин шериглерге бербес дээш российжи мото-адыгжылар үш ай ажыг коргуш чок камгалап келгеннер. Дайзын олаады девискээрге хөй санныг кижилерин чидирген. Российжи шеригде база чок болган оолдар саны эвээш эвес.
Чаа чыл мурнунда Кременная чоогунга российжи агаар-десант шериглериниң Псковтан десант-шүүргедекчи бригадазы көстүп келген. Ынчалза-даа олаады девискээрде ниити дайынчы байдал дөмей-ле нарын бооп артпышаан.
Январьның 3. Украинаның Дээди кол командылакчызының штавы. Ол Киевтиң төвүн тавараан метро четкизиниң «Арсенальная» станциязында чүс ажыг метр ханы черде «чажыртынган».
Командылакчылар чыглыр тускай улуг бункерни даштындан шоодай элезиннер-биле дуй салган. Метро иштиниң караңгызымаар, хөлүргей деп чүвези аажок. Чогум бункер иштинде дайын-чааны сагындырып турар чүү-даа чок. Чырык, чылыг өрээлди аар өртектиг эт-сеп-биле дерип салган. Ооң ийи ужунда эжиктер бар. Президент В. Зеленскийниң ажылдаар столунуң ындында чавыс эжик артында ооң дыштаныр өрээли.
Бункерде улуг эрге-дужаалдыг каш кижи ийи-үш бөлүк болуп алган күрүне баштыңын тура манап, чуртта байдалды чугаалажып турганнар. Узун стол кырында чадып каан картаже кичээнгей салыр кижи-даа чок. Украинаның Чепсектиг Күштериниң кол командылакчызы, генерал В. Залужный кезек болгаш-ла, холунуң шагынче көре каап турган. Ол аразында президент дыштаныр өрээлинден бо үнүп келген. Далаш кылаштап олургаш, думчуунуң танактарын солагай холу-биле шымчый туткулаар-даа. Оон чыылган кижилер-биле тус-тузунда хол тутчуп мендилешкеш, «Олуруңар, дээр- гилер! – деп дилээн.
Баштай Бахмут хоорайда тургустунган нарын байдалды сайгарып чугаалашканнар. Эки быжыглаттынган хоорайны российжи шериглерге черле бербес деп шиитпир үндүргеннер. Залужный-ла харын бук-даа дивээн. Зеленский ону эскерип турган. Оон өжешкен ышкаш, даарта дораан Кременная хоорайны чаалап алырын Залужныйдан негээн. «Россияның кичээнгейи Бахмутта хаара туттунган турда, Кременнаяны хостап алзывысса чүл? Разведка байдал таарымчалыг деп илеткеп тур. Ону чедип алзывысса, Северодонецк биле Лисичанскиже орук ажыттынар. Ындыг ийикпе?» – дээш, Будановче көрген. Камгалал яамызының разведказының кол эргелелиниң начальниги бажын согаңнадып, президентини деткээн хөөнүн илереткен.
Залужный Будановче караан чидиди көрген. Генералга В. Зеленскийниң негелдези таарышпаан. Ол Кременная хоорай чугула объект деп чүвени билир. Ынчалза-даа Бахмуттуң камгалалы база чугула. Ону В. Зеленский база-ла боду негеп турар. Аңаа ажыглаар кылдыр чыып берген шокар шериг курлавырны мөөңнээр дээш, генералдың бажы аар чоруп турган.
В. Зеленский-биле Кременная дээш каяа-ла катап маргыжып турар дээш, Залужный чөпшээрешкен. «Ында шору шериг кезектери бар. Орустар база-ла шылап, туруп турар болгай. Ыйыдыышкынны күштелдирер-дир» – деп, генерал боданган.
Чөвүлел хурал дооступ турда, АКШ-тың штабтарының начальниктериниң каттышкан комитединиң баштыңынга ээлчеглиг отчетту белеткеп алганын В. Залужный В. Зеленскийге илеткээн. Ол ооң утказын-даа дыңнавайн, беривит деп холун чайган. Ында Бахмуттан аңгыда, Сватово-Кременная ынаар бурунгаарлаашкын эң берге байдалда деп бижээнин В. Зеленский ынчалдыр-ла билбейн барган.
Каш хонганда, Кременная олаады черлерде чаалажып турар украин 43-кү артбригада дугайында чүүл New York Times солунга үнген. Ында оларның түрегделин колдады бижээн болган.
Январьның 4. Диброва. Дайзынның суурже куш даң бажында халдаашкыны база-ла ок дүшкен. Чүс шаа чадаг шеригге куяк үш танкызы, беш «бредлизи»-даа дузалап шыдаваан. Российжи артиллерия, ПТУР-лар болгаш FPV-дроннар демниг ажылдай бээрге, дайзын шак-даа четпейн хөй чидириглиг апарган. Халдааннар өлүрткен солдаттарын безин шөлден ап четтикпээн. Тынныг арткан нацистер Диброваның мурнуу талазында хадылыг арга ишти-биле Торск ынаар аткаарлаар ужурга таварышкан. Ынчалза-даа оларны российжи аэрохайгыыл эдербишаан турган. Кезек-кезек болгаш-ла, арга иштинче орус РЗСО-лар көгере берген дээрни чара кызаңнады ада-ла бээр.
Тулчуушкун соонда суурда үрелген, өрттенген бажыңнар саны каракка көзүлдүр немешкен. Аразында харын бүдүннери база бар.
Диброва девискээринге ыржым турупкан. Шериг четчелээшкин, туруштар быжыглаашкыны эгелээн. Ол аразында оңгуларда солдаттар, офицерлер боттарынга ап чорааны кургаг чемнерни чиир аргалыг болганнар. Боксунче борбак чүве ажырбаан улуска сугарайның суг чаагайын!
Хүн бедип эгелээн. Ол үеде гвардейжи десант-шүүргедекчи кезектиң офицерлерин чыый берген.
Шериг кезээниң командири – полковник Мицкевич, бедик-шыырак эр, бир ханазы бузук тууйбу бажың ийинде турган. Кажан командирлер дарый чыглып кээрге, 7-ги объектини камгалаарынга десантыжылар дарый киришсин дээн дужаал алганын дыңнаткан. Ол дээрге хадыларлыг улуг, калбак арганың ындыы талазында Шипиловка суур ол-ла болгай. Полковниктиң дүндүгүр шырайы штаб-биле амыр эвес чугаа болганын көргүзүп турган. Командир шын-на сеткилинден бо суурдан чоруксаваан. Шериг кезээниң офицерлеринче көрген соонда:
– Гвардейжи капитан Шалык! – деп кыйгы салган.
– Мен! – дээш, ортумак дурт-сынныг азиат эр мага-бодун хөндүре турупкан.
Командир олче көргеш:
– Мээң соомдан кылаштап олур. Артканнары суладаңар, кезектериңерни суурдан шимчеп үнеринге белеткеңер! – дээш, чанында бузук хана таварып, бажың иштинче кылаштап кире берген. Шалык соондан кирип келген. Мицкевич шала кырында чыткан сандайны көдүргеш, чеңи-биле аштай иткеш, холу-биле эргелиг чода туткан. Оон аңаа олуруп алгаш:
– Билдилиг дайылдажып турарыңарны көрдүм, капитан. Эр хей! – дээш, Шалыкче көрген: – Ротаң-биле суурга артар сен. Барсчыларга дуза болур силер. Сорулга – бистиң кезээвис дедир келгижеге, суурну дайзынга берип болбазы. Капитан, дайзыннарга чүгле Диброва эвес, а бо Чкалов кудумчузу база чугула херек деп чүвени билир сен – дээш, бузук хана талазында кудумчуже көрүп каан.
Шалык шокар шлеминге холун чыпшыр туткаш:
– Билдим, эш гвардейжи полков- ник! – деп харыылаан. Ынчалза-даа дуржулгалыг командир аныяк офицерниң «Чүге ыяап-ла бисти арттырарыңар ол?» дээн айтырыын арнындан «номчуп» каан.
– Силерге бүзүрээр мен, капитан – деп, полковник оожум чугааланган.
– Ротаңар дайынчылары база дуржулгалыг-дыр.
Капитан даалганың чугулазын билип турган. «Укроптар суурну эгидип алыр дээш, дөмей-ле оралдажырлар. Чкалов кудумчузун таварыштыр Кременная хоорайга чедир каш-ла минута халдыр болгай. Суурну бербес дээш, шыдажыр апаар-дыр» деп иштинде боданы каапкан.
Ол үеде полковник сандайындан тургаш, Шалыкка кылаштап келгеш, арнынче чиге көргеш, холун дыңзыды тудуп каан. – Үстүнден даалга-дыр. Ажылда, дуңмам! Солдаттарыңны, бодуңну камна. Чуртуңга тыва хой эъди чиир болганывысты утпа!
Оон Мицкевич чолаачызы прапорщикче көргеш, «Тигрже» бажы-биле айтып каарга, ол бурт-сарт тура халааш маңнаан соонда, бир шил коньяк, ак хлеб болгаш бичежек ийи ак-демир стакан тудуп алган бо келген.
– Диброва мээң төрээн суурум-дур, Шалык – дээш, полковник ыыт чок барган. – Бо мээң өскен бажыңым ышкажыл – депкеш, база катап шимээни читкен. – Чаңгыс кудумчу оолдары улуг кижилер болу бергеш, ийи аңгы талада чаалажып чор бис. Чаш чылдарывыстың «дайын» деп оюну шын чаа-чалбакче шилчээни ол-дур. Оштап турганывыс ол ыйнаан. Бертен көрүп турдумда-ла, хайыралыг бажыңымны дайзыннар буза адып кагдылар. Кижи холу-биле снарядты дозуп алыр шинектиг эвес. Көр даан, удуп өскен орунум кырында бузук тууйбулар чыдырлар. Мындыг чүве көөр мен деп бодавайн-даа чордум. Ада-ием шериг операция мурнунда Белоруссияже, өгбелериниң чуртунче, чоруй барган улус. Ам Гомель хоорайда түр чурттап турарлар. Чөнүк кырган чүвелер-дир ийин, күжүрлер – дээш, Мицкевич Шалыктан арнын чажырып, өскээр көрүнген.
Оон хенертен шиитпирлии-биле:
– Тайбың үе туруптарга, адам бажыңын катап тудуп каар мен. Ол моон-даа чараш болур!
– Күрүне акша-хөреңгизи-биле тудуп-ла бергей – деп, чонаада чүве ыыттавас чолаачының үнү дыңналган. Полковник олче багайтыр көрген. Шын эвес чүве чугаалапканын чолаачы билип кааш, хүлүмзүре аарак буруузун билинген:
– Өршээп көрүңер, эш полковник!
(Уланчылыг)
Юрий ДАРБАА.
“Шын” № 86 2023 чылдың ноябрь 11