2021 чылда ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң программазында кирген төлевилелдерге эдилгелерни киирген. Чамдык «Марал-Тува» кадыкшылга комплекизи база «Тываның ногаалары» теплица тудуу дээн ышкаш беримче чок төлевилелдерден ойталааш, бир чамдыызынче онза кичээнгейни угландырган.
Россияның Чазааның бадылааны, ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыгның онза кичээнгей салып эгелээн беримчелиг төлевилелдериниң бирээзи – «Чедер» курорт-дыштанылга комплекизи. Чедер хөлдүң эм шынары шаандан тура-ла билдингир. Эрткен чүс чылдың эгезинде аңаа курортту туткан, ооң сероводородтуг эм малгажы Тывадан дашкаар безин алдаржаан турган. Эм малгажы кеш, чүстер, нерв системазын, холдар-буттар, херээжен аарыглар эмнээр шынарлыг.
Бо хүннерде «Чедер» курорт-дыштанылга комплекизинде тудуг ажылдары кандыг байдалда чоруп турарын сонуургап четтивис. Тудуг ажылдары кидин түлүк чоруп турар, эрткен чылын чораанывыска көөрде, чаа кылдынган чүүлдер хөй немешкен болду.
– Социал-экономиктиг хөгжүлде программазы-биле Тывада бо хүннерде 31 хемчег боттанып турар. Ук программаның иштинче көдээ ажыл-агый, сүт-бараан фермалары, техника санын көвүдедири, тудуглар: чуртталга оран-савалары, школалар, уруглар садтары, эмнелгелер, спортчу залдар болгаш туризмге хамааржыр төлевилелдер кирип турар. Оларның бирээзи «Чедер» курортунуң тудуу. «Чедер» курорт-дыштанылга комплекизинче 700 ажыг сая рубльди Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде программазындан киириштирген, а 300 ажыг сая рубльди инвестор «Чедер кадыкшыдылга төвү» КХН үндүрүп турар. Тудуг ажылдары тура дүшпейн уламчылап турарын көрүп тур бис. Удавас ажылдап эгелээр дээрзи билдингир-дир – деп, ТР-ниң экономика сайыды Айдыс Сат чугаалады.
Тываның Туризм агентилелиниң консультантызы Кежик Дадар-оол:
– Бо хүнге чедир 6 чаа корпус туттунган. Эрги турган объектилерниң капиталдыг септелгези доозулган. Эмнээр болгаш администрация корпустары база хөй-ниити чемненир черлерниң тудуглары адакталган. Курорт-дыштанылга комплекизиниң чоогунда үш гектар шөлге Тывага баштайгы ажык дээр адаанга бассейнни Красноярскыдан чалаткан «АкваМир» компаниязы тудуп доозуп турары бо.
«Чедер кадыкшыдылга төвү» КХН-ниң чиңгине директору Виктор Сарыгның медеглээни-биле алырга, амгы үеде чуртта болуп турар байдалдың уржуундан даштыкы чурттарның кызагдаашкынынга таварышкаш, чагыткан материалдарының орайтааны-биле бассейнниң тудуу саадай берген-даа болза, ук тудуг бо хүннерде доозулган. Адаанда чылыдар херекселдиг бассейн удавас ажыглалче кирер.
Курорттуң девискээринге ногаанчыдылга ажылдары база планда көрдүнген. Курортка эмненмейн, анаа дыштанып келген аалчыларга тускай бажыңчыгаштар база турар. 2023 чылдың август айда чаа туттунган 6 корпус анаа пансионат кылдыр ажыттынар. Кандыг-даа тускай эмнээшкин чокка анаа дыштанып барып болур. Эмнээр талазы-биле ажылдар курорттуң тудуу долузу-биле доосту бээрге, документ-саавыр белен апаарга, ажылдап эгелээр.
Эгезинде пансионатка 60 кижи ажылга хаара туттунар болза, а кажан курорт долузу-биле ажыттына бээрге, 130 хире хамааты ажылдаар апаар. Алызында барып, ук девискээрге спортчу залдар, садыглар, чараштаныр өргээлер безин туруптар дээрзин Виктор Сарыг чугаалады.
Ады-сураа чүгле Тывага эвес, а бүгү Россияга алгаан турган курорт эде тургузуушкун чылдарында хоозурааш, катап «дирлип» келген. Кайгамчыктыг эм шынарлыг «Чедер» хөлдүң эриинде кончуг чараш комплекстиң тудуу удавас доостур. Баштайгы дыштаныкчыларын хүлээр үези чоокшулаан.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №38 2023 чылдың май 27
