Өөредилгениң информатизациязын харыылаар регионалдыг төптүң директору Виктория Доңгактың медеглээни-биле алырга, чаңгыс аай күрүне шылгалдалары (ЕГЭ) үш кезекке эртер. Баштайгы кезээ март, апрель айларда болган. Ынчан бистиң республикавыстан ЕГЭ дужаар доозукчулар чок болган. Кол кезээ май 23-тен эгелээш, июль 5-те доостур. Амгы үеде чаңгыс аай күрүне шылгалдалары эгелей берген.
Президент В. Путин Федералдыг Айыткалынга доозукчуларга демдээн эдер арга бээр дугайында чугаалаан. Ынчангаш расписаниеже эдилгелерни киирип, июль айның 4–5 хүннеринде шилип алган эртемнериниң бирээзиниң демдээн баштайгызындан эки кылдыр, дээди өөредилге черинче документилер дужаарының бетинде, эдип алыр аргалыг.
2023 чылдың сентябрьда күрүне шылгалдаларынга хамаарыштыр эдилгелер киирген, ынчалза-даа оларның сан-түңүнге хамаарыштыр улуг өскерлиишкин чок. Ооң мурнунда чылдарда дег, 9-ку классчылар орус дыл биле сан эртемнерин албан, а арткан ийизин шилилге ёзугаар дужаар. Аттестат алыр дээш дөрт шылгалданы олар эрткен турар ужурлуг. 11-ги классчыларның база эрткен чылгы дег, орус дыл болгаш математиканы албан дужаар, а арткан эртемнерни бодунуң күзели-биле шилип алыр.
Чөптүг чылдагаан уржуундан шылгалданы үскен таварылгада катап дужаап болур эргелиг. Чөптүг чылдагаан дээрге, бирээде, аарыгның чылдагааны-биле азы олимпиадалар, спортчу маргылдаалар дээн ышкаш улуг хемчеглерге киржип турган болза.
Бо чылын республика девис кээринде шылгалдалар эрттирер 33 пунктуга, ОГЭ-ни чеди муң ажыг, а ЕГЭ-ни ийи муң ажыг доозукчу шылгалдаларны дужаап эгелээн. Бир эвес «2» демдек алыр болза, муңгарап, муңчулуп болбас. Шылгалданы катап дужаап болур курлавыр хүннер бар дээрзин утпаза чогуур. Орус дыл азы математиканың кайы-бирээзинде «2» алган болза, курлавыр хүннерде катап дужаап болур. А бир эвес ийи эртемде «2» алган болза, күскү шылгалдага артар. Күзүн база дужаап шыдавайн баар болза, бо өөредилге чылының төнчүзүнде доозукчу аттестат албас. Келир өөредилге чылының төнчүзүнде шылгалдаларны катап дужаагаш, аттестатты ап болур. Кандыг-даа байдалдан үнер арга бар болганда, муңгараан, муңчулган ажыы чок. 11 класс доозукчузунда 9 класс дооскан аттестады холунда бар болгай. Ооң-биле бир-ле ортумак тускай өөредилге черинче кирип алыр арга бар.
9-ку классчыларга хамаарыштыр алыр болза, 9 класс доозуп тургаш, дөрт эртемге шылгалда дужаар деп билир бис. Бир эвес тоску классты доозуп тургаш, ийи эртемге «2» демдек алыр болза, курлавыр хүннерде катап дужаап болур. А бир эвес «2» демдекти 3 азы 4 эртемге алыр болза, сентябрь айның шылгалдаларында дужаар апаар. Бир эвес күзүн эки дужаап алыр болза, аттестадын алыр. А бир эвес дужаап шыдавайн баар болза, 9-ку класска катап өөренип арткаш, келир чылын «эки» демдектерге шылгалданы дужаап алыр аргалыг.
Бо чылын 9-ку классчыларның шилилге шылгалдаларынга хамаарыштыр бичии өскерлиишкин болган. Бир эвес 9-ку класстың доозукчузу шилип алган эртеминге шылгалданы дужаап шыдавайн баар болза, келир чылын өске эртемни шилээш, шылгалданы дужаап болур.
Оон аңгыда, ЕГЭ-ге хамаарыштыр, шилип алган эртемин багай дужааган болза, катап дужаап алыр аргалыг. Ынчалза-даа ийи демдектиң «экизин» эвес, а сөөлгүзүн аттестатка салыр дээрзин сагындыраалы. Демдээн экижидер бетинде, эки боданыры чугула.
Эрткен чылдарның доозукчулары февраль 1-ге чедир шылгалда дужаар дугайында билдириишкинни киирген турар ужурлуг. Бир эвес кандыг-бир чылдагаан-биле ол үеде билдириишкин киирип четтикпээн болза, чылдагаанын документ ёзугаар бадыткааш, шылгалдага чедир ийи неделя артканда, билдириишкинни киирип болур.
Айдың ОНДАР белеткээн.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары
«Шын» №38 2024 чылдың май 25
