ЭМЧИ ВЕРА

(Уланчызы. Эгези №44, 46, 48, 50 «Шында»).

Вера ам таптыг боданып эгелээн. Ол Маадырны таалап эмзирип тургаш, эмииниң сүдүн дүжүр эмзиртип алган. Баштай Маадырны хайыра чокка буруудадып эгелээн. Ынчалза-даа ооң кем чок чаптанчыг арнын сактып келгеш, ооң кандыг-даа буруу чогун баарының эрии-биле кээргеп, боду ону чаа-ла буруудадып турганын кедергей чемелээн. Оон боду Маадырны эмзире бергенин, аңаа ынакшый бергенин буруудаткан. Ынчалза-даа база-ла бичии бооп чоруй, бодунуң кандыг-даа буруу чогун миннип, бодунга болушкан. Ооң чаш оолга ынаа, ону ап, бажыңынга хондуруп турганы кымга-даа хоралыг эвес, харын-даа буян-тежээл болур.

Чүге эмзире бергенил ынчаш? Ол дугайында бодунуң буруулуун-даа, буруу чогун-даа чедир бодап шыдаваан. Ам кым буруулугул ынчаш? Чугаажок, оолдуң ада-иези буруулуг. Оларның оглунга хайгаарал чогундан оол өскүссүргей боорга, Вера ындыг чорукту кылган. Ада-иези ёзулуг ада-ие болуп, оглунга ынак турган чүве болза, Маадыр өске кижиге ээртинмес-даа ийик. Ынчангаш Вера Маадырны өске уруглар ышкаш шоолуг эскербес, Маадырга ынакшывас-даа турган. Ам канчаарыл?! Чүү деп мындыг хайлыг таварылга дээр! Барып-барып өске кижиниң, өске кижиниң боорда, артында-ла өске күрүнениң хамаатызының төлүнге ынакшып тургаш, эмииниң сүдүн дүжүр эмзиртип алган. Эң-не ховар таварылга, артында божуп көрбээн кижиниң эмииниң сүдү дүжүп кээр деп.

Вера кандыг-даа шиитпир тыппаан. Даңны атсы ыглаан, эмии ырыга бээрге, кошкадыр саап каап хонган. Бир эвес Маадырны ада-иези азырандыга бериптер ужурлуг чүве болза, Вера ону улуг өөрүшкү-биле хүлээп алыр. Ындыг чараш оолду бодунуң ада-иезинге көргүзери эң-не улуг өөрүшкү болур ийик. Маадырның ада-иези чок, азы азыранды, азы соңгу иези аңаа ынак эвес – оолду көрбес турган болза, ону азырандыга бериптери чадавас ирги бе деп хензиг идегел-биле Вера боданып олурган.

Бир эвес ындыг магалыг таварылга болу берзе, ындыг чараш, ындыг чаптанчыг оолду Вераның ада-иези эң-не сонуургаар болгаш аңаа дендии ынак болур ужурлуг. Артында ада-иезинде оол уруг чок болгаш, олар ону үргүлчү күзеп келгеннер. Ынчаар бодап кээрге, Вераның арны эң-не чазык болгаш хүлүмзүрүп эгелээр. Өске күрүнениң хамаатызының оглун азырап ап болур бе ынчаш? Билдинмес. Ол бодал Вераны хилинчектеп, бажындан үнместээн.

Ол дүне Вера дыка үр удувайн, даржылып хонган. Аразында харылзаа чок бодалдарның бирээзин төндүр бодап четтикпейн чыда-ла, өске бодалче шилчип, өйлеп-өйлеп муңгаралга алзып, ыглап каап, үр-ле удуваан! Чүгле эртен эрте бичии кум кылынган.

Эртенинде – понедельникте боду шыдажыр аргажок далашса-даа, яслиге баар өйүнде чеде берген. Боду биеэги анаа байдалы-биле кирерин оралдашкан, ынчанмыже ооң бүгү эрттирген болгаш ам-даа эдилевишаан даржыктары кижи эскербес хире читпээн. Ол бодунуң сээдеңнээнинден ажылдакчылар-биле канчаар мендилешкенин эскербээн. Ынчалза-даа кижизидикчилерниң талазындан эскертинер хире сагындырыг көзүлбээн. Ясли ажылдакчылары эмчиниң арнының өскерилгенин чугаажок билзе-даа, та кандыг аайлыг чүве ийик, боттарын ону эскергенин оваарымчалыы-биле билдиртпейн турганнар.
Вера мурнунда чаңчылы-биле Маадырны холунга салгара көдүрген. Бөгүн Маадырның чараш, чаптанчыы болгаш ооң кем чок чаш арнында өөрүшкүзү кажангызындан-даа артык эргим болгаш бодунга эң-не чоок кылдыр эмчиге сагындырган. База бөгүн Маадырга кызыгаар чок ынаан, ооң-биле кады ындында кандыг-даа түңнелге чедир бодап шыдавайн турар изиг хайныышкынныг бодалдарын миннип, түңнел чок өөрүшкүден, түңнел чок муңгаралдан боостаазы тырлып, холдары сириңейнип турган. Ийи каржызымаар, удурланышкак медерээшкинниң каккылажыышкынынга карактарының чажы бодунга чагыртпайн элбээ-биле төктүп турган.

Маадыр, Вераның ишкирнигип турар арнын көргеш, эриннери чаптанчыы кончуг чөлбеңейнип эгелээн. Вера ол белеткел чок шиини өскелерге көргүспес дээш, кижи чок ажылдаар өрээлинче Маадырны тутпушаан, шимеш дээш дүкчүттүнүпкен. Соңга пөстерин дуй сопкаш, Маадырны ошкавышаан, таалап эмзире берген, а оолчугаш бичии адыжы-биле эмигни эргеледип часкавышаан, үстүгүп эме берген.
* * *
Ол хүнден эгелээш, Вера клиникага аарыг уруглар хүлээп алыр шагын эрттирип кааш, колдуунда-ла яслиге хүнзээр, а дүне Маадырны бажыңынга хондурар апарган. Маадырның чажыт авазы болу берген. Ол бодунга таварышкан тиилеп шыдавазы даржыкты улам-на ханызы-биле миннип, бодап турган. Аар бодалга арай арып, шырайы өскерлип, оожум апарган. Ынчалза-даа ооң кем чок, ам-даа дуржулга албаан аныяк шырайы улам-на чараш болу берген.
Ам бо улуг-хүнде Маадырдан ийи хонукта чарлырын муңгарап олурган. Ынчалза-даа бо удаада, ооң аас-кежии бооп, Маадырның ачазы сургакчылаар апарганындан оглун ажаакчыларга чагаан болган. Ол медээ Вераны дыка өөрткен. Ол субботада эрте-ле оолду бажыңынче аппарган.

Хай болган! Маадырның сургакчылаар дээн ачазы улус уругларын яслиден aп турар үеде оглун алыры-биле бо кирип келген. Ажаакчылар аңгадай бергеннер.
– Силер… силерниң оглуңарны бажыңынга хондурары-биле дем-не аппарды... – деп, бир ажылдакчы келдирлээн.
– Чүү ындыг мээң билбезим ажылдакчы боор? Чоп мээң билирим – шуптуңар четче силер?
– Чок... эмчи... Мен ам дораан эккээйн… – деп, бир уруг девидээн.
Ажылдакчыларның ынчаар девидеп турарын эскерип кааш, Маадырның ачазы пат кайгаан.
– Мен кады баргаш, оглумну ап алыйн.
– Чок ... чок ... мен ...
Ынчалза-даа Маадырның ачазы сестрадан чыда калыр хире эвес шиитпирлии-биле кады үнүп келген. Сестра аайын тыппайн чайгылып турган.
– Сактырымга, силер девидеп-даа турган ышкаш си...
– Чок, өскээр эскерипкен-дир силер. Силерниң оглуңарны амдыызында уруглар эмчизиниң бажыңында аппарып каан бис. Ынчангаш силерниң-биле эмчини дүвүретпес дээш, бодум эккеп бээр деп турганым ол-дур ийин – деп, уруг ам-на кээп оожургап, ынчалза-даа иштинде шириин чугаалаан.
– Ынчалза-даа мээң кады баарымны силерден дилээр-дир мен. Силер оолду бээр база чүктээр, а мен силерге чарбыктыг чүве ышкаш, борта манап турар – Маадырның ачазы оглун эккээрин манап ап болур турган. Ынчалза-даа ажылдакчыларның мурнунда девидээнин көргеш, иштинде сезиглиг билдинмес карадаашкын тургустунуп келген.
Оон сестра, чежемейниң-даа хөңнү чок болза, шиитпирлиг базыпкан. Удатпаанда «гостиница» дээр, Улуг-Хем эриинде ийи каът ыяш бажыңның үстүкү каъдынга келген: сестра Маадырның ачазынче көргеш, эжикче айыткан.
– Мында.
– Че, кириңер, харын.
– Бодуңар киргеш, оглуңарны ап алыңар, ам мээң херээм чүү боор. Кирбес мен. Байырлыг! – дээш, уруг чаданы куду шимеш дээн.
Маадырның ачазы аңгадай берген. Сестраның ындыг хедер ыңай болганын пат кайгаан. Эжикти соктаарындан диттип чадап турган. Сактырга, эжик аксында коргунчуг араатан бар-даа чүве дег. Дыка үр чайгылып туруп-туруп, эжикти дидим эвес аяар соктаан.
– Чаа! – деп, бажың иштинден херээжен үн байырлыы-биле чалаан.
Тыртыла аарак кирип келген.
Маадырның ачазы көөрге, байдал мындыг болган.
Маадыр чүгле чаңгыс хөйлеңниг, хевис кырында чүзүн-баазын, янзы-бүрү ойнаарактар-биле меннип oйнаан. Ол ачазын көре сал-ла, «чай» дээш маңнап келген. Эмчиниң мөгүдеп-девидеп, кайгааны кызыгаарын ашкан.

Ондар СЕГЛЕҢМЕЙ, чогаалчы.

"Шын" №52, 2023 чылдың июль 15