2024 чылдың июль 29-тан август 4-ке чедир Эмиг сүдү-биле чемгерилгени нептередир неделяны чарлаан. Эмиг сүдү-биле чемгерилге дээрге чаштарның кадыкшылын быжыглаар болгаш өлүп-хораарын эвээжедир эң эки аргазы. Ынчалза-даа амгы үеде 6 айлыынга чедир чүгле эмиг сүдү-биле чаштарның эвээш кезии чемненип турар.
Чемгерикчи иениң болгаш чаш төлдүң өг-бүле кежигүннеринге сактып алырынга херек чүүлдер
Эмиг сүдү-биле чемгерилгеге хамаарыштыр дараазында чүүлдерни сактып алыры чугула. Аныяк ие кезээде деткимче хереглээр, эң ылаңгыя өг-бүлезиниң хайгаарал, дузазы кончуг чугула. Бо таварылгада чаш кижи болдунар-ла шаа-биле хөй үени иезиниң чанынга эрттирер, ооң эмииниң сүдү-биле үргүлчү чемненир. Баштайгы хүннери эң берге болур. Чаш төл чаа байдалга ижигерде, үргүлчү ыглаар, өг-бүле кежигүннерин дүвүредир дээрзин утпас. Ооң эмигден чемненири ылбыргай чаштың эът-хан тыртынып, мага-бот талазы-биле өзүп быжыгарынга чугула үе-чада-дыр. Чаш төл дүне-даа эмигни эмер. Чогум-на ол үеде иениң эмиинге хөй сүт чыглыр. Ынчангаш ооң кавайы иениң удуур оруну-биле кожа, чыпшыр салдынган турар. Ону орун чанында кавайдан ап эмзирери эптиг.
Ынчангаш чоок кижилериниң дузазы иеге-даа, чашка-даа бир дөмей херектиг. Оларның хептерин, чөргээн чуп, базып, уруг чемгерер иеге хоолулуг, сүүзүннүг чемни белеткеп бээр үлүг чоок кижилеринге онаажыр, а ие чүгле чаш төлү-биле ажаанзыраарынга өйлежир. Өг-бүлениң кежигүннериниң хүн бүрүде дузазы ие кижиниң дүрген сегип, дыңзыырынга, ооң уйгу-дыжынга эргежок чугула рольду ойнаар.
Перинаталдыг төптен үндүр бижиткен ие-чаштың бажың девискээринге агаарлап, селгүүстээри ооң чемге хөөнүн экижидер, нерви системазын оожуктурар, арыг агаар соонда уйгу-дыжы ханар. Иеге-даа, чашка-даа алгы-кышкы, ыыт-шимээн, дааш, оваарымча чок шимчээшкиннер бир дөмей хоралыг. Кежээ өг-бүле шупту бөлдүнчүп келгенде, хүндүс могапкан чаш ыглаган болур. Ылаңгыя ынчан иеге дузалажыры чугула. Чаш төлдү холга ап, чайгап, өпейлээр, эмзирикчиге уйгу-дыштан бээр болза эки.
Иеге дузалажып тура, иениң эмиг сүдүн база саамчыдып, чашка камнап берип турары ол болур. Чаш төл 6 айлыынга чедир эмиг сүдүнден өске, кандыг-даа чем хереглевес. Аңаа эмискик, хей-соска эмзирбес. Ылаңгыя куруг пустышка ону ымзандырып, кылыктандырар, кедерезе, иениң эмиинден хөөнзүреп, ойталап болур. Боттарының чаш төлүнге азы ажы-төлдериниң уругларынга 2 хар четкижеге азы оон-даа ыңай үеде иениң эмиг сүдүн эмзирерин сүмелеп турар. Бо дээрге оларның кадыкшылынга, келир үедеги амыдыралынга эң-не идегелдиг магадылал-дыр.
Уруг ажаап хайгаараар болгаш чемгерер иелерге дузалаар сүмелер
Ие кижи чаш төл-биле кезээде кады турар ужурлуг. Божупканының баштайгы хүннеринде ол чүгле сагыш-сеткили хөлзеп, өөрүшкүлүг, аас-кежиктиг болур эвес, а могап-шылапканы шырайындан илдең болур. Ол черле ындыг. Ынчалза-даа чаш төл чүгле иезин хереглээр.
Эң-не кол чүүлдерниң бирээзи эмииниң сүдүнге кичээнгейлиг болуру. Эмиг сүдү – чаш төлге бойдустан чаяаттынган эртине-дир. Ол катаптаттынмас бот-тускайлаң тургузуглуг. Ол онзагай чемиш, сарыгзымаар өңнүг аа сүттүң уланчызы — ак өңнүг бышкан эмиг сүдү. Ында үс хөй деп база билир бис. Эгезинде ооң-биле чемненип доруккан уруглар тестирование түңнели-биле алырга, кылымал чемгерилге ап чораан уругларга бодаарга, угаан-мээ сайзыралының талазы-биле бедик деңнелдиг болуп турар. Сөөлгү шинчилелдерниң түңнелин ёзугаар эмиг сүдү организмни диабет, ээдергей склероз, ижин-шөйүндүге тыптыр аарыглардан камгалаар аргалыг. Эмигден чемгерилге иениң бодунга база ажыктыг. Чүге дизе ол өкпе рагының болгаш чуурга бүүректериниң хоочураар айыылын чавылдырып, дагын иштелиишкинден чайладып болур. Ие биле чаштың аразынга бот-боттарынга сеткил-сагыжының харылзаазы тургустунуп келири чугаажок. Херээжен кижи ие чаяалгазын медереп, чаа төрүттүнген төлүнге ынак болгаш эрге-чассыдыглыг апаары илдең болбайн аан.
Наталья КОНГАР,
ТР-ниң Кадык камгалал яамызының Аарыгларга удур кадыкшылга төвүнүң акушерказы.
А.СОЯННЫҢ чураан чуруу.
"Шын" №57 2024 чылдың июль 31
