Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Алик Монгуш республиканың Бойдус курлавырлар яамызының төлээлери-биле кады үерниң уржуундан үрелген черлер бар бе дээрзин ажылчын сургакчылаашкын үезинде тодарадып, Сүт-Хөл кожууннуң Алдан-Маадыр суурга четкен.
Ажылчын бөлүк суурга келгеш, үерниң уржуктарын болдурбазы-биле кылып чоруттунган ажыл төлевилел-смета документациязынга дүгжүп турарын хынаан.
“Үер болган санында-ла Хемчик хемниң эриин чуй шаап аппаарын көрүп тур бис. Ынчангаш ам хемниң унун эрги уг-шиинче эде чаяры-биле төлевилел-смета документилеринге өскерилгелерни киирер шиитпирни хүлээп алдывыс. Ол ышкаш Ишкин суурнуң соңгу талазында дагның эдээнге суг чаяр буганы кылыр арганы өөренип көрдүвүс. Үерниң уржуундан когаралдың хемчээлин канчаар санаарыл дээр болза, кожуун бүрүзүнде чагырга черлери хыналда актызын эрттиргеш, чугула херек документилерни шуптузун белеткеп кылган. Амгы үеде шупту документилерни хынаар ажылдар чоруп турар. Бир эвес санаттынган хемчээлдер бадыткаттына бээр болза, ооң соонда кожуунга үерниң уржуун чайладыр чарыгдалдарның чамдыызының орнун тургузуп бээр” – деп, Алик Монгуш чугаалаан. Оон аңгыда, оралакчы дарга республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының төлээлери-биле Мөңгүн-Тайга кожуунга баргаш, мал оолдаашкыны-биле таныжып, чугула айтырыгларны чугаалашкан.
Эрткен чылын кожууннуң девискээринге улуг харның дүшкени нарын байдалды тургузуп турган. Ооң уламындан мал-маганның өлүп турары илерээн. Ынчангаш Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кыжын мал чеминиң өртээн таарымчалыг кылдыр өйлээр сорулганы салган. Ынчангаш чайгы үеде кожуунга эки шынарлыг мал чемин белеткеп турар көдээ ажыл-агыйлардан садып алгаш, керээ ёзугаар боттарынга-ла шыгжадып каар.
Мал чеми белеткеп турар кижилер шак ынчаар акшаны ажылдап ап турарлар, а малчыннар чайгы өртек-биле бир дүрүгнү 1200 рубльга садып ап турарлар. Шак ол акша-хөреңгини дараазында хемчеглерге дээш бодунуң бюджединче эгидип ап болур.
Бо чылын мал чеми белеткелинге чарыгдалдарның кезиин эгидип бээр дузаламчы бүдүн Россияда чок дээрзин республика Чазааның Даргазының оралакчызы дыңнаткан.
Тываның Баштыңы чүгле мал чеми белеткээр ажыл-агыйларны аңгы тургузар арганы өөренип көөр даалганы берген. Мал чеминиң быжыг курлавырын тургузарын көдээ ажыл-агыйларга Тываның Чазаа сүмелеп турар.
“Ниитизи-биле часкы тарылга ажылдары, агаар-бойдустуң аайы-биле орай эгелээн-даа болза, организастыг эрткен. Ооң мурнунда чылдарга бодаарга, чаашкынныг чай-дыр, ынчангаш эки дүжүттү манап турар бис. Таңды болгаш Кызыл кожууннарда сиген эки үнүп турар. Ынчангаш июль эгезинден тура сиген кезер ажылды эгелей бээр бис” – деп, Алик Монгуш чугаалаан.
Амгы үеде республикада өрттерни шуптузун өжүрген дээрзин оралакчы дарга дыңнаткан. Бо хүнде хып турар өрттер чок. Ол ышкаш июнь айның эгезинде республиканың чедери берге черлеринге 9 өрт болганын, оларның шуптузун кыска хуусаа дургузунда өжүрген дээрзин ол демдеглээн.
Чыжыргана СААЯ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
