Республиканыӊ эртемденнери сарлык кадарчыларыныӊ байырлалынга онзагай белек берген. Ол дээрге «Тываныӊ сарлыктарыныӊ генофондузу» деп ном. Ооӊ автору – биология эртемнериниӊ доктору Роза Чысыма. Ол – Россияныӊ көдээ ажыл-агый эртемнериниӊ академиязыныӊ Тывада көдээ ажыл-агыйыныӊ эртем-шинчилел институдунуӊ директору.
Республикага 1994–2006 чылдарда сарлык малды эртем ёзугаар шинчилеп келгениниӊ түӊнелдерин бижээн.
1993 чылдыӊ январь 1-де статистика күркомитединиӊ берген медээлери-биле алырга, ынчан республика 52016 баш сарлыктыг турган. А 2004 чылда 8744 баш мал арткан. 12 чыл дургузунда 43272 баш сарлык кызырылган. Төп кожууннарга сарлык мал шуут читкен, чүгле бедик даглыг кожууннарда арткан. Республиканыӊ экология талазы-биле чогумчалыг эвес девискээри, чижээ, Кара-Хөлде ракета артынчыларыныӊ дүшкен чери, «Тыва кобальт» комбинадыныӊ богунуӊ малга кандыг салдар чедирерин безин ында сайгарган.
Сарлыкты кадагалаарыныӊ база ооӊ продукциязын чаартыкчы ёзу-биле ажыглаарының дугайында бижээн. Ооӊ сүдүнүӊ, эъдиниӊ, дүгүнүӊ, кежиниӊ бүдүш-шынарын, ажыглалын эртем ёзугаар шинчилээн болганда, эът-сүт барааннарын болбаазырадып бүдүрер «Ак чем», «Арзайты», «Сайзырал» кооперативтеринге, «Малчын», «Мөген-Бүрен» бүдүрүлгелеринге ажыктыг номну белекке берген.
Чер болгаш мал ажыл-агыйын хөгжүдерде, Тываныӊ эртемденнери-биле сырый харылзаалыг ажылдаары амгы үениӊ кол негелдези болур.