| Поэзия |
Амгы үеде шүлүк бижиир кижилер көвүдээн. Олар социал четкилерде боттарының арыннарынга шүлүктерин хөйү-биле салып турарлар. Социал четкилер – шүлүктерниң шүүрү. Эң дээре дээн шүлүктерге номчукчулар эки үнелелди берип турар. Юрий Кууларның шүлүктерин номчукчулар сонуургап, оларның дугайында “есенин хөөннүг” деп бижип турарлар. “Шынның” бөгүнгү үндүрүлгезинге Юрий Кууларны номчукчуларга таныштырар-дыр бис.
Юрий Шериг-оолович Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажынга төрүттүнген. Дээди эртемниг юрист. Эрге-хоойлу органнарынга хөй чылдарда ажылдааш, хүндүлүг дыштанылгаже үнген. Амгы үеде процессуалдыг очулдурукчу. Ооң дуңмазы Куптус Куулар Тываның кончуг салым-чаяанныг аныяк шүлүкчүлериниң бирээзи чораан. Дуңмазының бижээн шүлүктери ооң шүлүктер бижииринге салдарлыг болган деп Юрий Куулар санап чоруур. С. Есенинниӊ, А. Блоктуӊ, А. Пушкинниӊ шүлүктерин тыва дылче очулдургулаан.
ШҮЛҮК КЫЛДЫР ИЛБИЛЕПТЕЙН
Өкпелээштиӊ ышкыныпкан аксым-кежии
Өөрүшкүмнү хандыр хойлааш, дезе берди.
Өргүл сунуп, бүдүү тейлеп, шаамга кирдим,
Өрү-куду дилегзиндим, тыппайн бардым.
Чааскаанзырап артып калган хомудалды
Чазыктыргаш, салгын-хатче өргүптейн,
Частырыым дээш сагыш өйген кударалды
Чараш сөстүг шүлүк кылдыр илбилептейн.
КҮС-БИЛЕ ЧУГАА
Күзүм дүштүӊ. Күзеведим. Манавадым.
«Күзелдериӊ бүттү бе?» – деп айтырбадыӊ.
Кударалыӊ соӊгам соктап тура хонду,
Куруяк чайым база бар дээш, киирбедим.
Кылыктанган чывар-соогун чыып алган
Кыжым база кырлаӊ ажыр мени манаан…
Кыламаӊга тайып ушпайн эрте бээр мен,
Кызыл-хүнүм кыйгырарыӊ элек дээр мен.
Чааскаан калган аӊгыр кужуӊ эвес-тир мен,
Чадыӊ салып, сагыжымны шеневейн көр.
Чазым, чайым шаам-биле уткуп алыйн,
Чаным-биле шала дүрген эрте бер, күс.
ЧАЙГЫ ДҮШ
Чаъстыг дүне, көк-ле чайын, хөктүг болдум,
Шагда эрткен чараш үем дүжеп хондум…
Сарынналчак час-даа, күс-даа эвес-ле-дир,
Чайгы ол дүш сагыш аартып канчаары ол?
Бүдүү бүлдеӊ сеткилимниӊ муӊгаа ол бе?
Бүргеп чаъстаан дүнеки дээр буруулуг бе?
Бүтпейн барган күзел-бодал хараазы бе?
Бүдүш чокка бүзүрелим төнчүзү бе?
Даӊныӊ бажы адар-атпас чорда-ла чоп
Дашкаар үнүп, далажыксап чоорум ол?
Даӊгаар эртен соксаан чаъстыӊ сөөлү бе?
Дамды-дамды мээӊ чүрээм ыызы ол бе?
САГЫЖЫМ БЕ?
Чалынналдыр хаарып турар кааӊы төнүп,
Чараш чай адакталып, аъттанып тур.
Чалбырааш дег хандыкшылы өже берген,
Чанар мен дээн келин уруг сагындырды.
Чайны өттүр чайтыладыр ырлап чайлаан
Шатта, шыкта айлаӊ-куштуӊ ыыды чок…
Шала бүргег чайныӊ бөгүн сөөлгү хүнү
Шаар дээрде булут өттүр бакыланды…
Сөөлзүреп, сериидээн чай, сени мен чоп
Чөрүшкээ хөй чуртталгамга дөмейледим.
Чөптүг-эптиг чай дег чараш үем эртип,
Чөнүп төнер назын оштаан сагыжым бе?
УЙГУ ЧИТКЕН…
Уйгу читкен. Адар даӊны мурнай турар,
Уттундурган чалыы үем шагда эрткен,
Уё, дискээм, уё, шүнчүүм, уё, чүрээм –
Улгадыксай бергенимниӊ демдээ ол бе?
Узун, чиӊге, чалыы чараш уруглар хөй,
Удур көргеш, хүлүмзүрүп каар дээрге
Удургу диш шагда-ла чок, курзуярган –
Улгадыксай бергенимниӊ демдээ ол бе?
Төрелдерим кезип барып, аалдаарымга:
“Дөрже эрт, улуг кижи” – дээр апарып-тыр,
Уё, таанда, судалым чоп дыӊзыг соктуӊ –
Улгадыксай бергенимниӊ демдээ ол бе?
“Шын” №42 2025 чылдың октябрь 30