«Өг - тыва чоннуң амыдыралының өзээ»

Национал архивтиң тыва чоннуң болгаш өгнүң дугайында езу-чанчылдары-биле таныштырылгазы.

Тываларның кол-ла кылыр ажыл-агайы мал ажылы болбушаан, мал ажылын чер ажылы-биле болгаш аңныыр ажылы-биле холбап чорудуп турган. Ажаап-өстүрүп турган малдары – чылгы, теве, хой, өшкү, мыйыстыг бода мал, оон иштинде сарлык база. Соңгу-чөөн чүктүң тывалары ивилер остүрүп турган. Малды бүгү чылдың дургузунда одарладып кадарар ужурлуг турган.

Ынчангаш, тывалар көжүп амыдыраар ужурлуг бооп турганнар. Мал ажылынга ажыглап турган куш-ажылдың херекселдери хой эвес болгаш бодүүн турган. Чүл дээрге, сөөк дээктиг янзы-бүрү баг болгаш чеп аргамчылар (сыдымнар, шалбалар), чылгы мал тудар анаа-даа, демир-даа аткактыг уруктар, киженнер, дужактар, эзерлер, ынгыржактар, комнар, бижек болгаш балды – кол-кол херекселдери ындыг бооп турган. Мал чиир сиген аймаан хөй эвести бөдүүн арга-биле белеткеп ап турган. Чүл дээрге, сигенни хол-биле чулгаш, азы бижек-биле кескеш, долгак кылгылааш, ыяштар будуктарынга аскылап ап тургулаан. Ол сигенни чүгле кыштың адак айларында чаш мал азыраарынга хереглеп турган.

"Тываның төөгүзү". – А.К.Делгер-оол. – Тываның дыл, литература болгаш төөгүнүң эртем-шинчилел институду. - Тываның ном үндүрер чери. - Кызыл - 1966. – арыннар 207-208.