Ай бүрүзү хөй байырлалдар, онзагай болуушкуннар, тураскаадыг, бир-ле төөгүлүг хүннерлиг.
Май – онзагай ай. Майда элээн байырлалдар улаштыр келир болгаш дыштаныр хүннер узай бээр: май 1-де – Частың болгаш күш-ажылдың база Тайбың хүнү, май 7 – Радио хүнү, май 9 – Тиилелге хүнү, май 28 – Кызыгааржының хүнүн албан байырлаар бис, ол байырлалдар төөгү ужур-уткалыг.
Май 7-де – Радио хүнүн бир дугаар 1925 чылда чуртка байырлап эгелээн. Ол болуушкун российжи орус физик болгаш чогаадыкчы Александр Степанович Поповтуң үндезилекчи ажыл-чорудулгазы-биле харылзаалыг, чурттуң иштинде төөгүлүг байырлал болур.
Тывага 1936 чылдың август 29-та тыва радио тургустунган (ТАР үези турда). Эң баштайгы диктору, чогаалчы, драматург Виктор Көк-оол. Тыва радиога чогаалчылар Екатерина Танова, Олег Сувакпит, Салим Сүрүң-оол, Василий Моңгуш, Сарыг-оол Куулар болгаш хоочун журналистер Ким-оол Хертек, Дартан-оол Ендан, Маады Кара-Тоннуг, дикторлар Галина Дугержаа, Тинмей Владимир оларның чырыткылыг овур-хевири тыва радионуң төөгүзү-биле тудуш. Бо хүннерде телерадиокомпанияның хоочун радиожурналистери Калдар Моңгуш, Светлана Данзын-оол 80 харлап турар.
Сөөлгү үеде Тываның иштинге Радио хүнү уттундуруп, 80 чыл оюн безин радиожурналистер демдеглевээн, колдуунда хөөржүдүлге ёзулалында ужуражыр апарганывыс хомуданчыг. Бо чылын Радио хүнү онзагай эртти. Тываның Журналистер эвилели, ооң баштаар чериниң даргазы “Шын” солуннуң журнализи, хөй-ниитижи, очулдурукчу Карина Моңгуштуң удуртулгазы-биле чогаадыкчы эвилел ортузунга аныяк журналистер-биле хоочуннар командазын тургускаш, ыдыктыг чер Хавырга дааның дужунга, радионуң хоочуннарынга тураскаадып, ”Хөглүг старттарны” бир дугаар бедик деңнелге организастап эрттиргени өөрүнчүг болган. Чыглып келген аныяктарга ол дагның уттундуруп калган төөгүлүг адын таныштырып, чугаалап бээривиске, дыка сонуургаар болду.
Шаанда, ТАР үезинде, хөй чылгыны бо дагның артынга хавырып эккеп, аңаа кыштадып турганын улустан дыңнаан мен, ынчангаш Хавырга дээр. Бөгүн Оюн-оол Доктугуевич Сат чугаалап олур, ооң бир ады Чыгаар деп. Ол үеде эң дезиг малды бо дагга эккеп алгаш, чыгаптар турганын чугаалады. Дезиг малды ынчаар тудуп турган-дыр. Бодавыже, Хавырга даг дээрге ТАР үезинде чылгычыларның турлаа, ыдыктыг даг болур. Хавырга дагның төөгүлүг ады Радио хүнүнде оттуп келген.
Хавырга дааның дужунга үш команда – “Голос Азии”, "Звезда" радио олар, "ТелеРад" (хоочуннар) киришкен. Команда бүрүзү капитанныг, кыйгылыг, ырлыг. Бистиң хоочуннар командазы Тыва радионуң кол медээ аялгазы, В. Көк-оолдуң “Көвей хемнерин” бадырган бис.
Командавысты ТР-ниң ДХ-ның парлалга секретары, Тываның алдарлыг журнализи Юрий Дарбаа баштаан, кежигүннери: Тываның алдарлыг журнализи Светлана Данзын-оол, Тываның алдарлыг ажылдакчызы Татьяна Ооржак база ТЖЭ-ниң кежигүнү, билдингир чурукчу, Тываның национал тугунуң эскизиниң автору Оюн-оол Сат база мен болган бис. Эң улуг назылыг, 80 харлыг радиожурналист Светлана Данзын-оол, билдингир чурукчу Оюн-оол Доктугу оглу бөмбүктү ийи бут аразынга кызып алгаш, аай-дедир маңнаарынга үлегерлиг болганнар.
Хөглүг маргылдааның түңнелинде “Звезда” радионуң командазы тиилекчи болган. Олар ТЖЭ-ниң тускай белеткээн шаңналын чаалап алганнар. Ийиги черге – “Голос Азии” командазы, үшкү черге – хоочуннар төлептиг болган бис. Команда бүрүзү чигирзиг белек – торттарны тус-тузунда алганнар. Тыва радионуң хоочуннарынга аңгы хол белээн ТЖЭ-ниң мурнундан тускай сунган. Шаңналдарны Карина Монгуш биле Дамба-Доржу Ынаалай (хоочун журналистер Дамба-Доржунуң адын кыскалады чассыдып Дадо дижир) тывысканнар. Аяк шайны аартап оргаш, арыг агаарга аныяк болгаш хоочун журналистер арга-дуржулга солчуушкуну кылып, "төгерик стол" артынга мага хандыр дыштанган бис.
Байырлалдарны спортчу ажыл-херектерже, кадыкшылче углап, эрги ёзуда ышкаш, ында-мында кафе, ресторан хөлезилеп, хөглээр чоруктан ыраар. Чаа арга-хевирлерни тып, спортчу КВН, викториналарны организастап, “Хөглүг старттарны” сайзырадыр дээн Журналистер эвилелиниң эгелекчи саналын хоочуннар-даа, аныяк журналистер-даа деткип тур бис. Кышкы үелерде спортчу залдарны, клубтарны чүге дилеп, хөлезилеп болбазыл. Кадыкшылдың үндезини бо ийин.
Түңнел сөс. ”Хөглүг стартка” келген аныяк болгаш хоочун журналистер чылдың-на май 7 – Радио хүнүн доктаамал шак мындыг оюн-тоглаалыг демдеглээрин, ук байырлалды журналистер ортузунга калбартып, келир чылын командалар хөй киржикчилиг болурун чедип ап, кижизидикчи, өөредиглиг ужур-уткалыг онзагай хүн болдурарын чедип алырын дугурушкан. Тыва дылды сайзырадырынга база аныяктар биле хоочун журналистер аразынга көвүрүгнү тургузарынга, тыва этножурналистиканы сайзырадырынга эптиг аргалар тургустунары чугаажок. Бо байырлалдың кол утказы – тыва парлалганы, тыва дылды, орус-тыва дылдарга арыг, хостуг чугаалаарын чедип алыры. Грант ойнап алырының барымдаазы бар ышкажыл. Ук байырлалдың деткикчилерин илередир. Эгелекчи бөлүктүң чогаадыкчы ажыл-ижинге чедиишкиннерни күзеп, бисти өрү көрүп, арнывыс чырыдып, “Хөглүг стартче” чалаанынга өөрүп четтиргенивисти илергейлеп тур бис.
/ Лидия ИРГИТ,
Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, тыва радионуң хоочуну.
"Шын" №34 2023 чылдың май 13