Тыва Республиканың 2030 чылга чедир социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазын Россия Федерациязының Чазаа бадылаан.
Ооң дугайында Айыткалга бодунуң холунуң үжүүн РФ-тиң Чазааның Даргазы Михаил Мишустин декабрь 13-те салган. Бо программа ёзугаар Тыва 2030 чылга чедир федералдыг бюджеттен чылдың-на 1 миллиард хире рубль акшаны ап, бодунуң хөгжүлдезин улам бурунгаарладырынга улуг ужур-дузалыг төлевилелдерни боттандырар ужурлуг. Бюджеттен үндүрген 1 рубль бүрүзүнге немештир 2,5 рубльди бюджеттен дашкаар инвестициялардан, хууда капиталдан хаара тудар ужурлуг. Ол дээрге ниитизи-биле 14,8 млрд рубль.
Бюджеттен болгаш бюджеттен дашкаар инвестициялардан 3 млрд рубль акшаны биче болгаш ортумак бизнести, фермер болгаш кооператив ажыл-агыйларны деткииринге үндүрер. Оларның киржилгези-биле туризмниң инфраструктуразын хөгжүдер, тус черниң көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадыр, тудуг материалдарын бүдүрүп үндүрер бүдүрүлгелерни тургузар.
Даштыкы күрүнелер, ылаңгыя Мурнуу-Чөөн Азия чурттары-биле экономиктиг болгаш өске-даа харылзааларны тударынга регион бодунуң географтыг байдалын тывынгыр ажыглаар ужурлуг дээрзин Тыва Республиканың 2030 чылга чедир социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазында демдеглээн. Ол сорулга-биле Россия биле Моол кызыгаарының чоогунга тускай «Хандагайты» онза экономиктиг зонаны ажыдар, аңаа амгы үениң технологиялары-биле дериттинген бүдүрүлге парктарын болгаш таарымчалыг орук-транспорт шугумнарын тургузар, ол шугумнар Российжи – Моол кызыгаар ажылдыр транспорт шимчээшкинин эптиг болдурар, хөй талалыг режимге ажылдаар апаар. Онза экономиктиг зонага ажыдар бүдүрүлге парктарынга көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадыр, ыяштан тудуг материалдары кылыр бүдүрүлгелер баштай ажылдап эгелээр ужурлуг.
Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге элээн эки салдарлыг болуп болур байдалдарны база программада айыткан. Оларның бирээзи Тываның казымал байлаа. Республиканың девискээринде бүгү Россияда цирконий рудазының курлавырының 47 хуузу, уранның 30 хуузу барын, ховар болгаш өңнүг металлдарның эвээш эвес чыдыннары барын айыткан. Регионнуң казымал байлак курлавырын шиңгээдип ап, оон орулгалар үндүрүп алырынга даштыкы инвестицияларлыг төлевилелдерни боттандырарының чугулазын база программада демдеглээн.
Специалистерниң баш бурунгаар санап үндүргени ёзугаар алырга, Тыва Республиканың 2030 чылга чедир социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазын боттандырган түңнелинде, регионнуң экономиказы 1,7 катап өзер, продукт бүдүрүлгезиниң хемчээли ниитизи-биле 208,5 млрд рубльге көвүдээр ужурлуг. 2030 чылга чедир 1794 чаа ажылчын туруштарны ажыдар, ол дээрге Тыва Республиканың 2020–2024 чылдарда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазын боттандырганының ук көргүзүглеринге деңнээрге, 2,5 катап хөй.
Тываның 2030 чылга чедир социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазын хевирлээринге федералдыг албан черлериниң ажылдакчылары-биле кады киржип турган шупту специалистерге өөрүп четтиргенин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг илереткен. 2020–2024 чылдарда республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазын боттандырганы бодунуң дээштиин көргүскен, ооң бир херечизи Тывага тудуг материалдарын бүдүрерин катап тургусканы, тудугларны көвүдедир тудуп турар апарганы деп ол демдеглээн.
Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чаа хууда программазын ажылдап кылып тура, 2020–2024 чылдарда программаны боттандырып турганында чедер-четпестерни кичээнгейге алган, чаа программаны боттандырып шыдаарының херек кырында байдалдарын шинчилеп көрген. Амгы болгаш келир үеде бистиң сорулгавыс Тываның 2030 чылга чедир социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазының берип турар аргаларын 100 хууга, харын-даа мырыңай оон-даа хөй кылдыр ажыглаары деп, Владислав Ховалыг чугаалаан.
Ш. ЛОПСАН.
Чурукту интернет четкизинден хоолгалаан.
“Шын” №99 2024 чылдың декабрь 25
