“Бир эвес бис федералдыг бюджеттиң болгаш деткимчениң акшаландырыышкынын ажыглаарын боттары билир кылдыр чөпшээрээр болзувусса, регионнарның алган курлавырларын боттарынга ажыктыг кылдыр ажыглап эгелээр болгаш ооң түңнелдери дээш харыысалга улгадыр ужурлуг”.
Владимир ПУТИН.
Амгы үеде Балгазынның агроүлетпүр техникуму бодунуң угланыышкыннарын доктаамал калбартып, идепкейлиг сайзырап турар республиканың ортумак өөредилге чери. Ында ниитизи-биле 500 ажыг сургуул өөренип турар. Эрткен чылын техникум “Профессионалитет” федералдыг төлевилелдиң грантызынга киришкеш, тиилекчилер аразынче кирген. Ук төлевилел ёзугаар техникумнуң баазазынга Көдээ ажыл- агыйның өөредилге-бүдүрүлге төвүн тургускан.
“Бо төлевилел чүгле биске эвес, а бүгү чуртка кончуг чугула. Ук ажыл-чорудулганы Россияның Президентизи Владимир Путин дааскан. Төлевилелди хөй губернаторлар, ооң иштинде бистиң Республиканың Баштыңы база деткээн. Бо төлевилелди ажылдап кылгаш, баштайгы удаа болдунмайн барза-даа, ийи дугаарында тиилекчилер аразынче кире бердивис. Ону боттандырар дээш, эрткен чылын техникумга кончуг улуг ажылды чоруткан бис” – деп, Тываның агроүлетпүр техникумунуң директору Ольга Баркова чугаалаан.
“Профессионалитет” федералдыг төлевилелдиң акшаландырыышкыны-биле өөредилге-бүдүрүлге мастерскаяларын 100 сая рубльга дерээн. Аңаа сүт, эът, кат-чимис, ногаа аймаан болбаазырадыр мастерскаялар хамааржыр. Ол ышкаш ногаа, кат-чимис, үнүш өстүрер өөредилге-бүдүрүлгелиг шөлчүгешти база чүмнээн. Техникумнуң удуртулгазы тускай үнүш кургадыр полкаларга болгаш электри дузазы-биле ажылдаар шкафтарга янзы-бүрү ногаа, кат-чимис аймаан кургадып тургаш, иван-шай, курил, чыжырганадан болгаш оон-даа өске шайларны кылып турар. Оларның аразында чыжырганадан шайларны, сиропту, чулукту бүдүрүп үндүреринче чугула кичээнгейни угландырган. Чыжыргананы база тарып өстүре берген.
Ногаа аймаан хөйү-биле чуур дериг-херекселден эгелээш, ону карттаар, доораар, чуурарынга чедир бүгү-ле дериг-херексел бары кайгамчык. Амгы үениң аныяк-өскениниң сонуургаары картофель-фри кылыр “фритюрница” деп дериг-херексел сургуулдарның сонуургалын оттурган.
Оон аңгыда, эът аймаан янзы-бүрү кылдыр болбаазырадыр дериг-херекселдер бар. Эътти тырткаш, далганын өйгеш, белен станокче салыптарга, дериг-херексел манчыны боду тудуп кааптар. Ол ышкаш тырткан эъттен колбасаны база тускай дериг-херексел дузазы-биле бүдүрүп турар. Амгы үеде ыштаан эът база чонга кончуг хереглелдиг апарган. Эът ыштаар шкафтың ажыын база техникумнуң мастерлери, сургуулдары тыва берген. Шак-ла ындыг дериг-херекселдер хемчээл аайы-биле янзы-бүрү. Бо бүгүнү кылыр мурнунда бүдүрүлгеге эккелген эъттиң шынарын микроскоптар дузазы-биле хынап турар.
Сүттү база негелде ёзугаар каш удаа арыглааш, тускай белеткээн саваларга хаптааш үндүрүп турар. Бо бүгүнү белен аппараттарга чүгле болбаазырадырынга белеткеп турарын көөрге, ёзулуг-ла улуг бүдүрүлге чери. Республиканың Өөредилге яамызы Өөредилге-бүдүрүлге төвүнге капитал септелге чорудары-биле 36 сая рубльди аңгылап берген.
Тываның агроүлетпүр техникумунуң экономика талазынче 7,3 сая рубльди төлевилелче киирген республиканың элээн каш ажыл берикчилери “Профессионалитет” федералдыг төлевилелче кирип, социал партнёрлар апарган. Оларга “Идегелдиң чери”, “Нарийн-Гол”, “Чаа орук” көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативтери, КХН “Вавиол”, “Бай-Хөл” уксаалыг мал ажыл-агыйы хамааржыр.
Төлевилелде чүгле Балгазынның техникуму эвес, а Тываның көдээ ажыл-агый, агротехнология болгаш технологтуг техникумнары база киржип, сургуулдарын ында өөредип турар.
Ооң ажыдыышкынын эрткен чылдың сентябрь 1-де байырлыг байдалга ажыткаш, ажылын эгелей берген. Кол сорулгазы ук адырга хамаарышкан техникумнарның сургуулдарынга өөренип турар чүүлүн херек кырында кылып өөредири болур.
“Россияның болгаш Тываның Чазаа амгы үеде ортумак профессионал өөредилге черлеринче онза кичээнгейни угландырып турары өөрүнчүг. Чазактың болгаш Өөредилге яамызының негелделеринге дүгжүр кылдыр кызып ажылдаар, сургуулдарны чаа чүүлдерге өөредир апаар бис. Ынчангаш техникумнуң администрациязы профессионалитет талазы-биле РФ-тиң удуртулга командаларының өөредилге курузун бүрүнү-биле эртип алдывыс. 30 ажыг башкылар болгаш мастерлер чүгле бистиң бүдүрүлгениң баазазынга эвес, а бүдүн Россияның өске-даа өөредилге черлеринге стажировканы эрткен” – деп, Ольга Баркова демдеглээн.
Балгазын техникумунда “Көдээ ажыл-агый машиналарын ажыглаары” деп угланыышкын база бар. Ында көдээ ажыл-агыйга болгаш өске-даа угланыышкыннарга ажыглап турар тараа ажаар комбайннар, автомобильдерниң янзы-бүрү хевирлери, чер чардырар, картошка тарыыр, суггарар кожуглар дээш техниканың кандыызын чок дээр. Биче хемчээлдиг тракторлар сургуулдарның бичежек мага-бодунга аажок тааржыр дээрзин директор демдеглээн. Ол тракторларга үстүнде айыттынган кожугларны хереглелиниң аайынче кожуп алгаш, кандыг-даа ажылды кылып болур. Техникумнуң баазазында бар дериг-херексел сургуулдарны ёзулуг-ла бүдүрүлге черинге ажылдаарынга, көдээ ажыл-агыйның дүжүдүн болбаазырадырынга өөредип, келир үеде боттарынга шак ындыг дериг-херекселди садып алгаш, бодунуң бүдүрүлгезин ажылдадып болур орукту ажыдып турар. Дериг-херексел-биле чүгле сургуулдарның билиг-мергежилин экижидер эвес, бүдүрүлге ажылын дүргедедип, ооң дүжүдүн кыска үе дургузунда көвүдедир кылгаш, хереглекчилерге садып-саарарынга база эптиг байдалды тургузар. Көдээ-ажыл агый экономиканы хөгжүдериниң база бир аргазы дээни кончуг чөптүг. Техникумну доозуп үнген сургуулдар боттарының ээлчээнде хууда ажыл-агыйын ажыдып, күрүнениң бүдүрүлге черлеринге ажылдаар болза, үре-түңнели улуг болуру чугаажок.
Чыжыргана СААЯ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №3 2024 чылдың январь 17
