Россия Федерациязының өске регионнарында ышкаш Тывада база “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг программа республиканың хоорай, суурларын чаагайжыдып, чараштаарынга улуг үлүг-хуузун киирип турары канчаар-даа аажок өөрүнчүг.
Программа чурттаарынга эптиг байдалдарны тургузарынче болгаш хоорай хүрээлеңин хөгжүдеринче угланган.
Бо чылын республикада ниитизи-биле 10 хире хөй-ниити девискээрин чаартып, а чамдыктарын бүрүнү-биле тудуп үндүрүп турар. Ук объектилерде ажылдың кайы хире чоруп турары чогуур албан черлериниң хыналдазында. Июль 30-ниң хүнүнде найысылал Кызылда кылдынып турар хөй-ниити черлерин хынаан.
Эрткен чылын кызылчыларның соңгаанының түңнелинде, республиканың найысылалынга бо чайын июль айның төнчүзүнде 3 чаа объект турар ужурлуг. Оларга Южный микрорайонунда “Маадырлар парыгы”, көвүрүгден тура оң талакы эрикте дачаларга чедир чадаг-терге оруу болгаш Дружба кудумчузун дургаар аллея хамааржыр. Ук объектилерни июль 30-ге чедир дужаар сорулга салдынган турган. Ынчалза-даа ооң хуусаазын сентябрь 1-ге чедир узаткан.
Ажылдың кайы хире чоруп турарын Тываның Тудуг яамызы, Улусчу фронт болгаш Кызылдың Мэриязы ээлчежип хынап турар. Тудугларны болгаш чаагайжыдылга ажылдарын чогуур тендерлерни ойнап алган хүлээникчи организациялар кылып чорудуп турар.
Хыналда үезинде чурттакчы чоннуң хөй санныг хомудалдарынга даянгаш, ук объектилерни ажыглалче киирерин соңгаарлаткан чылдагааннарын Улусчу фронтунуң төлээлери тодараткан.
“Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг программаның национал төлевилелдери-биле чаагайжыттынып турар объектилерин хынап турар бис. Бо объектилер чүге ам-даа доозулбааныл деп чурттакчы чон бистен айтырып турлар. Күрүне керээзин ёзугаар ажылды июль 30-ге чедир доозар турган. Амгы үеде ажылдар доозулбаан, ам-даа уламчылап турар” – деп, Улусчу фронтунуң төлээзи Ариана Салчак чугаалаан.
“Южный микрорайонунда “Маадырлар парыгы” 70 хуу кылдынган. Тураскаалдар кылырынга дузалажыр болган деткикчилерниң ойталаашкыны дээш төлевилелди элээн үеде эде чаартып кылып турганы-биле кидин түлүк тудуг ажылдарын июль 1-де хүлээникчи эгелээн болган. Ынчангаш ажыл чүгле ногаанчыдылга болгаш брусчаткалар чадар ажылдар-биле кызыгаарлаттынып турган. Дружба кудумчузунда аллеяны кылыр болган хүлээникчи федералдыг бюджеттен 30 хуу авансты алгаш, чугула херек материалдарны саткаш, эккээрин манап турар” – деп, Кызылдың Капитал тудуг департаментизиниң даргазы Александр Ондар чугаалаан.
Ийи неделя бурунгаар “Маадырлар парыгында” чоруттунуп турар ажылдарны хынап турда, брусчаткалар салып турганын Улусчу фронтунуң төлээзи Ариана Салчак дыңнаткан. Амгы үеде ук ажылдар доозулган. Каскан черниң довураан дедир хөмеринге болгаш сандайлар, фонарьлар салырынга херек үени шын эвес санап алганы-биле ажылдың доозар хуусаазын чылдырган. План ёзугаар маңаа янзы-бүрү хевирниң чечектерин тарыыр, оларны суггарар система, сандайлар, сайгылгааннар салыры болгаш оон-даа өске чүүлдер көрдүнген.
Дружба кудумчузунда аллеяга хамаарыштыр: “Мындыг кыска хуусаа дугайында ажылдың түңнели шынарлыг болур бе деп айтырыг тургустунуп турар. Чүге дээрге 2 дугаар объектиде чаңгыс-даа ажылчын, материал көзүлбээн. Материалдарны эккээрин манап турар” – деп, Улусчу фронтунуң төлээзи чугаалаан.
Хоойлу ёзугаар саадай бээр үелер туруп болур. Найысылал Кызылдың мэриязы чагыкчы кылдыр кирип турар болганда, хүлээникчиге бижимел айтыышкынны бээр эргелиг. Хүлээникчи хүлээлгезин күүсетпейн барган таварылгада, Монополияга удур федералдыг албанның эргелели аукцион дузазы-биле хүлээникчини солуп болур. Ынчалза-даа хүлээникчини солуурга, хөй үе негеттинер. Ооң уламындан чайгы, күскү тудуг сезонунуң үезинде объектилер доозулбайн барып болур.
“Тыва Республиканың Тудуг яамызының талазындан неделя санында хыналданы чорудуп турар бис. Хүлээникчи материалдарны чагыдыптарга, заводтан эккээри саадай берген” – деп, ТР-ниң Тудуг яамызының кол эксперти Ай-кыс Доржу чугаалаан.
Ук программа Россияның аңгы-аңгы булуңнарында эң-не чедиишкинниг ажылдап турар төлевилелдерниң бирээзи. Ынчалза-даа баш удур көрдүнмээн чылдагааннар-биле объектилерниң доостур хуусаазы 1 ай узай берген. Чаагайжыдылга талазы-биле төлевилелдерниң боттанылгазы чүгле Кызылда саадап турарын Тываның Тудуг яамызының төлээлери демдеглээн.
Чыжыргана СААЯ.
Буян Ооржактың тырттырган чуруктары.
"Шын" №58 2024 чылдың август 3
