Хууда чуртталга бажыңнары тударынга ажыглаар «Халас чер» деп төлевилелге республиканың чонунуң сонуургалы күштелген. Бо хүнге чедир 234 билдириишкин бүрүткеттинген. Бии-Хем кожууннуң чагыргазынче – 85, Каа-Хем кожууннуң чагыргазынче – 43, Барыын-Хемчиктиң — 29 билдириишкин кирген. Тожу, Эрзин болгаш Чөөн-Хемчик кожууннарның чагырга черлеринче 10-дан хөй билдириишкиннер бо хүнге чедир кирген. Республиканың өске кожууннарында билдириишкин саны ондан ашпайн турар.
Мөңгүн-Тайга, Чеди-Хөл, Тес-Хем кожууннарда 3 хамааты чурттаар оран-сава тудар черни күрүнеден халас алыр дугайында керээни чагырга чери-биле чарып алган. Ээлчегде сес хамааты. Олар баш бурунгаар чөпшээрел бижикти холунда алган.
Чонну чурттаар оран-сава тудар чер-биле хандырар дугайында хоойлуну калбартып, эде көөр эгелээшкинни ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг эрткен чылын киирген дээрзин сагындыраал. Эдилгелер 2024 чылдың декабрьда хүлээп алдынган. Ол чүүл республиканың дыка хөй чурттакчыларының чурттаар оран-сава тудуп алыр күзелин боттандырар арга апарган.
Республиканың 17 кожууну «халас чер» үлээр төлевилелде киржип турар. Черни 10 муңдан эвээш чурттакчылыг черлерден ап болур. Кызыл, Ак-Довурак база Шагаан-Арыг, Чадаана хоорайларга болгаш Кызыл кожууннуң Ыраккы Каа-Хемге төлевилел хамаарышпас дээрзин сагындырары чугула.
Ук деткимчени регионнуң чурттакчы бүрүзү чаңгыс катап ажыглап болур. Халас чер ап болур кожууннарның бирээзинге билдириишкинни киирер. Өнчү-хөреңгизи бар, коммунал ачы-дуза төлеви- ри – чылыг, чырык, суг болгаш бок төгер дээш өрелер чок деп шынзылгаларны көргүзер. Чер алыр деп турар суурунуң азы хоорайының чагыргазы-биле дугуржуп алыр. Билдириишкинни киирген соонда, кожуун чагыргазы бир ай дургузунда чер алыр-албас дугайында тодаргай харыыны билдириишкин киирген хамаатыга бээр ужурлуг.
Харыы чогумчалыг болза, хамааты-биле беш чыл хуусаада халас ажыглаар керээни чарар. Эң-не кол чүүл – хамаатыларның тудуг ажылдарын эгелээринге 12 ай бар. Ол дег халас алган черинге чурттаар оран-сава тудуп алгаш, беш чыл дургузунда бажыңны бүрүткеткен турар ужурлуг. Бир эвес негелделер күүсеттинмээн болза, тус черниң чагыргазы черни дедир хавырып алыр эргелиг.
Бистиң корр.
Чурукту интернет четкизинден хоолгалаан.
«Шын» №16 2025 чылдың май 1
