Хек.

Хаан кижиниң чаңгыс уруу чоруп чораан чүве-дир. Ол хаанның чаңгыс уруу ажыл-даа кылбас, тенек-сыйбың мындыг чүве-дир.

Хаан кижи болза уруунуң тенек-сыйбыңынга таарышпас, ону эдип-чазап аар деп бодап, ада-иези-биле чаннып-чашпып чадап каан чүве-дир.

Ынчап чорза, уруу өөнге сурас уруг божуп алган. Ол божуп алган уруун тогбас, көрбес, эмзирбес мындыг болган. Ынчан хаан: «Мээң уруум бодунуң төлүн көрбейн турда, черле хоржок-тур» – деп боданып келген. Хаан бодунуң уруун эккелгеш, чугаалаан: «Сен черле бодуңнуң ажы-төлүңнү черге октап чоруур болзуңза, кижи эвес-тир сен» – дээш, олурган дүжүлгезинден дүжүп келгештиң, кымчызы-биле уруун кагар орта, хаанның өөнүң дүндүүнден уруу куш бооп ужуп чоруй барган. Ол куш бооп ужуп чоруй баргаш, хек деп куш апарган.

Эдип чорааштың, делегейни дескиндир, каптагайны хайылдыр ужуп келгеш көөрге, кижи амытандан эгелээштиң аң-меңге чедир, шуптузу-ла төрээн төлүнге ынак, ону болза азыраан турар болган. «Ынчаарга мен кара чааскаан ажы-төлүмнү каапкаш чоруп турар кандыг кончуг кижи боор мен. Дедир чоруткаш, ада-иемден өршээл дилеп, уруумну азырап көрейн» – деп, хек шак ынчаар боданып келгештиң, дедир өөнүң дүндүүнге ужуп келгеш, көрүп олурарга, ада-иези ыглашкан-сыкташкан олуруп тур. Чеже шыдажыр боор? Чаш уруу эмер иези чок чурттап чадап кааштың, өлүп калган мындыг.

Ынчаарга уруг аңаа ыглап-сыктап олуруп-олуруп, ада-иезиниң арнын көөр арга чок апаргаш, база катап хек бооп ужуп чоруй барган.

Ынчалза-даа дедир бодунуң чуртунга чедип келгеш, хек уруг-дарыын өске куштарның уязынче киир каап, төлүнүң арнын ам-даа көрүп чадааштың, өске куштарга азырадып чоруп берген.

Хектиң үргүлчү-ле ырлап чоруур, эдип чоруур үнү уяранчыг. Ол-ла төлүн бодап-сактып «Кандыг кончуг кижи боор мен» деп, ынчалдыр баары ажып, ыймангылыг эдип чоруур апарган чүве-дир.

/ «Тыва улустуң бурун чугаалары, тоолчургу, төөгү чугаалары» деп номдан алган.