Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның башкарып эрттиргени Аппарат хуралынга 2024–2025 чылдарда күскү-кышкы сезонга республиканың чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының болгаш социал адыр объектилериниң белеткелин сайгарып чугаалашкан.
Чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының болгаш социал адыр объектилерин күскү-кышкы сезонга белеткээринге ниитизи-биле 426 сая рубльди тускайлап үндүрген. Ол акшаны келир кышка белеткелдиң 1 062 хемчеглерин боттандырарынга чарыгдаар ужурлуг. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның башкарып эрттиргени Аппарат хуралынга дыңнатканы-биле алырга, ол акшаның 256 сая азы 60 хуузун кышка белеткел ажылдарының үезинде 813 хемчегни боттандырарынга чарыгдаан. Арткан акшаны 249 хемчегни күүседип тура шиңгээдип алыр. Чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының болгаш социал адыр объектилериниң 80 хуузу күскү-кышкы сезонга белен.
Чижээлээрге, чылыг-энергетика комплекизиниң объектилериниң 68 хуузу, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының 87 хуузу белен. Социал адырның объектилери колдуунда келир кышка белен деп болур. Чижээлээрге, Өөредилге яамызының белеткели – 100, Кадык камгалал яамызы- ның – 92 хуу. Спорт болгаш күш-культура яамызының күскү-кышкы сезонга белеткели арай хожудаңгай – 64 хуу.
Россия Федерациязының Энергетика яамызының 2013 чылдың март 12-де үндүргени 103 дугаар «Одалга сезонунга беленин үнелээр дүрүмнерни бадылаарының дугайында» дужаал ёзугаар чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының болгаш социал адыр объектилеринге оларның кышкы сезонга белениниң дугайында паспорттарны бээрин доктааткан. Чылыг хереглекчилериниң объектилеринге паспорттарны бээриниң хуусаазы сентябрь 15-ке чедир, чылыг-биле хандырар организацияларга ноябрь 1-ге чедир, муниципалдыг тургузугларның объектилеринге ноябрь 15-ке чедир. Республиканың социал адыр объектилериниң хөй кезииниң кышка белени 90 хуудан ажыг болганда олар ук паспорттарны өй-шаанда, сентябрь 15-ке чедир, ап болур-дур.
Кышка белениниң паспорттарын алыры чуртталга-коммунал ажыл-агый адырында ам дээрезинде арай дүвүренчиг деп болур. Кышкы үеде эвээш эвес чылыгның хереглекчилери хөй квартираларлыг бажыңнар болгай. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның башкарып эрттиргени Аппарат хуралынга дыңнатканы-биле алырга, хөй квартираларлыг 587 бажыңның аразындан чүгле 21 бажың белениниң паспорттарын алган. Чылыг хереглекчилеринге паспорттар бээриниң хуусаазы — сентябрь 15-тиң хүнү – төнчү хуусаа чоокшулап келген.
Ындыг болзажок кышка белениниң паспорттарын өй-шаанда алганының чижектери база бар. Бии-Хем кожууннуң төвү Туран хоорайда чылыг хереглекчизи 7 объект, Барыын-Хемчик кожууннуң Кызыл-Мажалык суурда 4 объект бар. Олар шупту кышка белениниң паспорттарын алганнар.
Кышкы одалга сезонунуң үезинде шиитпирлээри берге айтырыгларның бирээзи — көдээде чурттакчы чонну, социал дээш өске-даа чергелиг объектилерни хөмүр-даш-биле хандырары. Бо сорулганы күүседир дээш, Кызыл хоорайда болгаш кожууннарда одаар чүүлдүң 39 складын сөөлгү чылдарда ажыткан. Оларның 13-ү күрүнении, а 26 склад сайгарлыкчыларныы. Ол складтарда одаар чүүл кадагалаар шыгжамыр черлери, хөмүр-даш чүдүрер болгаш сөөртүп чедирип болур транспорт аймаа бар.
Кожууннарның девискээринде одаар чүүл складтарынче 2024 чылда 117 356, 51 тонна хөмүр-дашты сөөртүп чедирер ужурлуг. Ооң 36 758,02 тонназын азы 31 хуузун складтарда аппарып дүжүрген.
Кышкы үеде чедери берге ырак-узак 30 суурда амыдырал-чуртталгазы чединмес байдалдыг чурттакчыларга одаар чүүл садып болгаш сөөртүп алырынга дузаламчы субсидия акша-хөреңгини база республика бюджединден тускайлап үндүрген. Ооң хемчээли 68 091 муң рубль.
Бюджет албан черлеринге хөмүр-дашты сөөртүп чедирери графиктен озалдап турарын база Тываның Баштыңының башкарып эрттиргени Аппарат хуралынга демдеглеттинген. Бо талазы-биле чогуур хемчеглерни алырының кончуг чугулазын Владислав Ховалыг ол ажыл дээш харыысалгалыг удуртукчуларга сагындырган.
Келир кышкы сезонга белеткелди шыңгыырадыр айтыышкынны Тываның Баштыңы яамыларның, ажыл-агый адырларының болгаш эрге-чагырга органнарының удуртукчуларынга берген.
Кышка белеткелди чорударынга чылыг болгаш энергия хереглекчилериниң өрези база шаптыктап турар. Ниитизи-биле 1 368 сая рубль. Бир эвес энергия болгаш чылыг хереглекчилери ачы-дуза акшазын өй-шаанда төлеп турган болза, кышка белеткелди чорударынга дөгүм болур ийик.
2024–2025 чылдарның кышкы сезонунга белеткелди Тываның Баштыңы бодунуң хууда шыңгыы кичээнгейинде тудуп келген. Чугула ужур-дузалыг улуг объектилерге Владислав Ховалыг боду чедип, оларда байдал-биле таныжып турар.
Ш. МОҢГУШ белеткээн.
“Шын” №65 2024 чылдың август 28