Артур биле Чечена Севээнектер – Тожу кожууннуң ус-шевер даараныкчы өг-бүлези. 2019 чылдың август 12-де Делегейниң биче буурай чоннарының хүнүнге (чиңгине хүнү август 9) идик-хеп даараар болгаш септээр «Өлчей» ательениң ажылын ажыл чок хамаатыларны хаара тудар күрүне программазының деткимче акшазы-биле эгелээн. Чурттакчы чоннуң чагыгларны хөй киирип турарын барымдаалааш, даараныр машиналар болгаш немелде дериг-херексел четчелеп алыры-биле, 2020 чылда «Демография» национал төлевилелиниң социал керээ деткимчезин база алганнар.
Сургакчылаашкын үезинде ательениң ажыл-ижин сонуургап чеде бээривиске, даараныкчы шеверлер Ий сумузунуң, «Азас» күрүнениң бойдус камгалаар албан чериниң, чагырганың культура килдизиниң чадырларының шывыгларын даарап, баш көдүрер чай чок олурарлар болду.
Февраль айда Шагаага уткуштур кожууннуң албан черлериниң ажылдакчыларынга болгаш өөреникчилеринге чаңгыс аай өңгүр тыва чеңи-чоктар, ивижилер байырлалынга «Тожунуң чадыры» деп делгелге мөөрейинге чадырлар шывыглары, ивижилерге кыжын болгаш чайын аай-дедир көжүп чурттаарынга майгыннар даараар, өөредилгелиг мастер-класстар эрттирер дээш, бичии-даа хостуг үе чогун Севээнектерниң өг-бүлези чугаалап турар.
- Шагааның бүдүү айында улуг-биче чонувус дыка хөй чагыг киирген. Эрткен чылын дыка хөй чагыг-биле тыва чеңи-чоктар даараан болзувусса, бо удаада база өске кылыр ажылывыс хөй болганы-биле албан-биле эвээш чагыг хүлээп алган турган бис.
Бичии оолдар шагда-ла даарадып алыр турган дижип, моон ыглажып үнүп турду. Бир школачы оол кырган-авазын безин эдертип эккелген. Ынчалза-даа чай чок болганывыс-биле, ооң чагыын хүлээп шыдаваан бис – деп, Чечена Базыровна чай чок чымыштыг ажылын чугаалады.
Үениң сайзырааны-биле чадыр шывыгларын даараарда, янзы-бүрү технологияларны шевер өг-бүле ажыглап турар. Шаанда иви кежи-биле даарап чораан болза, амгы үеде брезент, суг эрттирбес оксфорд материалы-биле майгыннарны болгаш чадырлар шывыын даарап турар апарган. Оларга эң-не улуг киирген чагыг – ивижилерге хары угда 20 майгынны даарап кылганы болур.
Ооң мурнунда Чечена Базыровна уруглар садынга, а Артур Иванович школаның музейинге ажылдап турган. Олар даараныр цех ажытпайн тургаш-ла, күрүне албан черлеринге ажылдавышаан, бажыңынга чагыгларны даарап турганнар.
Даараныкчы өг-бүлениң кайызы-даа хүндүлүг дыштанылгаже үнгеш, ательени хоойлу ёзугаар күрүнениң бюджединче эвээш-биче-даа бол, орулганы киирер сорулгалыг ажытканнар. Амгы үеде олар амыдыралынга четчир кылдыр ажылдап турар дугайын дыңнадып, Тываның Чазаанга болгаш кожуун чагыргазынга кезээде деткип чорууру дээш өөрүп четтиргенин илередип турарлар.
Боттарының даарааны тыва тоннарын «Тыва мода» дээн ышкаш социал четкилерде бөлүктер таварыштыр чарлаарга, өске кожууннардан дораан садып аппаар дугайында база чугаалааннар. Артур Иванович биле Чечена Базыровна хууда чагыглар даараарындан аңгыда, кожууннуң ачы-буян марафоннарының ак сеткилдиг идепкейжилери. Кожууннуң хүрээзиниң иштики ажылының бүгү пөс каасталгазын база даарап кылганнар.
Оон ыңай кожуун, республика, чурт деңнелдиг делгелгелерге хостуг үезинде үргүлчү киржип турарлар. Чижээлээрге, Москва хоорайга «Соңгу чүктүң депшилгези», «Соңгу чүктүң эртинелери» делегей чергелиг делгелгелерге, Кызылга Наадым байырлалының «Уран хевим» дээш оон-даа өске чогаадыкчы мөөрейлерниң шаңнал бижиктерин ханада хоода азып каан болду.
Севээнектерниң өг-бүлезиниң кайызы-даа дааранырынга салым-чаяанныг болганын онзалап, оларның эш болуп, кады чурттап эгелээниниң дугайын сонуургадывыс.
- Школачы үевисте Артур күскү үеде оңа берген бүрүлерни чайгы үениң ногаан бүрүзү ышкаш өңүн үндүр каастап будуп, оът-сиген-биле кылган каасталгалар болгаш оон-даа өске чогаадыкчы ажылдарны кылыр турган. Иелээн колдуунда хол-биле кылыр азы ус-шевер ажылдарын чугаалажыр өңнүктер апарган бис. Олчаан даараныкчы эжишкилер чурттап чоруур бис. Эрткен чылын өгленишкенден бээр мөңгүн кудавысты демдегледи- вис – деп, Чечена Базыровна өг-бүлезиниң төрүттүнгениниң дугайында чугаалаан.
/ Алиса ДОНГАК.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.
