«Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилелдиң ажыл-чорудулгазы ам-даа уламчылап турар. 2023 чылда онлайн бадылаашкынга тиилээн төлевилелдер 2024 чылда боттаныр. Ынчангаш 2024 чылда күрүне деткимчези алыр төлевилелдерни тодарадыры-биле апрель 15-тен май 31-ге чедир онлайн бадылаашкын эгелээн.
Тывадан 19 муниципалитет ук төлевилелде киржип турар. Оларның бирээзи Улуг-Хем кожуун. Ук кожуундан ниитизи-биле 8 төлевилел онлайн бадылаашкында киржип турар.
Торгалыгның, Арыг-Үзүүнүң сесерликтеринге бичии уруглар ойнаар комплексти, узун сандайларны, бок октаар саваларны кылгаш, шөлге резин шывыгны чадары, ногаанчыдары болгаш девискээрни херимнээри көрдүнген.
Шагаан-Арыг хоорай 1888 чылда тургустунган. Ук хоорай үндезилеттингенден бээр 135 чыл болган оюн 2023 чылда демдеглээр. Ынчангаш Шагаан-Арыг хоорайны чаагайжыдары эргежок чугула. Хоорайның төвүнде Октябрь кудумчузу – ук хоорайның таваан салырынга бир-ле дугаар өрген каккан чер. Ол черни чаагайжыдары планда көрдүнген.
Дөрт дугаар төлевилел – Шагаан-Арыг хоорайның төвүнде сесерликти чаартып, ногаанчыдары. Бешки төлевилелде Торгалыг сумузунда Субурган. Ук субурганга чүгле улуг-хемчилер эвес, а республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан келген аалчылар-даа, эрткен-дүшкен чорумал чон-даа эргип кээп турар. Субурганның чанында Кызыл-Туруг аржааны үнүп чыдар. Аңаа чылдың-на 2 муң ажыг хамаатылар эмненип, аржаанга кирип турар. Ол узун орук чораан чоннуң орук ара дыштаныр чери апарган. Ынчангаш аңаа узун сандайларны, бок октаар саваларны тургузуп, чаагайжыдары планда көрдүнген. Алды дугаарында – Хайыракан сумузунуң төвүнде чоннуң чыглып, дыштаныр шөлүн чаагайжыдары. Тус черниң чурттакчы чону «Хайыраканга ынак мен» деп стеланы тургускан. Аңаа немей узун сандайларны, бок октаар саваларны, сайгылгааннарны тургузары чугула.
Арыг-Үзүүде чон чыглыр дыштаныр черни болгаш Шагаан-Арыг хоорайның культура одааның баарын чаагайжыдарының дугайында төлевилелдер база бадылаашкында киржип турар.
Апрель 15-тен эгелей берген онлайн бадылаашкынга тус черниң 14 хардан өрү назылыг чурттакчыларының киржилгези чугула рольду ойнаар. Кайы төлевилел дээш эң-не хөй үнүн бээрил, ол төлевилел акшаландырыышкынны алыр. Төрээн чериниң, кудумчузунуң чаагайжыдылгазы дээш үнүн бээри чурттакчы чоннуң харыысалгазы-дыр. Ынчангаш онлайн бадылаашкынга идепкейлиг киржири чугула.
/ Айдың ОНДАР.
Чуруктарны интернет четкизинден алган.
"Шын" №30 2023 чылдың апрель 26
