Деспең хем хая-даштыг, кадыр-каскак, чалым-туругларга кызадып алган. Аңнарның хааны-даа, чаражы-даа чурттап, ижигип келген. Мен база аңаа, өскен-төрээн хемимге ынак мен.
Ирбиш – богба-чаваалар ышкаш улуг истиг, чалым-туруг тевер араатан, эң-не чараш аңнарның бирээзи.
Деспең хемге шала күскээр ирбиштер көстүп келген. Өшкү кадарып чорааш, изинге бо-ла таваржып келдим оң. Бир-ле хүн топтап, дураннап олурарымга, дөө сүвүр-сүвүр, шиш-шиш чалымнарның аразында аңгы-аңгы чүктерже харап алган чыдырлар.
Сарыг-шокар чүзүнү долбанналчак, хээлиг-хээлиг. Кулаа дөңгүрзүмээр, карактарының кирбиктери кара-саргыл, от хып турар көстүктерлиг, дарбагар хаайлыг, улуг-даа болза, кедергей шевер калдар аастыг, а пагында шаараш хылган салдар сарбайган, мөңзүгүр баштыг амытаннар болду.
«Аалчыларны» баштайгы хүнден-не доктаамал хайгаарап тур мен. Дүвүретпээн мен. Деспеңге олар шаанда турган дижир чүве. Ол чугаа бадыткаттынды. Олар-даа аңнап-ла кыштааннар, а мен өшкүм кадарып, чыл аштым. Ховар аңнарның чаажын, чаражын эскергеним ол.
Час апарганда өшкүлерим төрүп эгелээн. Чымыш улгаткан. Кажаа сыңмас анайлар мыккылажыр. Шара сиңген халаттарывысты барык-ла ужулбас турган бис. Ажылга дүлдүнген бачым шаг-үениң чүгүрүүн канчаар. Хүн үнүп келирге-ле, караңгылаш кынныр, дүн дүжерге-ле, чырыш дээр. Ажыл ол хире бачым.
Дүне шуурган улуп хонган. Каш аъттарымны көрүп, хайгаарап каар дээш, Дүвүренчиг-Чарыктың иштин өрү дыштанып каап базып чор мен. Оң таламда бир-ле чүве кажараш диди ышкаш. Кылчаш кылдыр көре кааптым. Көк дээр хөлбеш диген. Арным изиш кылынды. Тыныжым безин тыртыла берген болбас бе. Ирбиштер! Үш араатан тур. Эр ирбиш кара-ала тени чүктеп алган. Сыртая берген тур-ла. А кыс ирбиштер согун-на. Дендии-ле чараш кулугулар-дыр деп бодал бажымга чүгүртүлеңнеди. Моортайларның ындыг чаражын кажан-даа көрүп көрбээн мен.
Узун дурт-сынныг, шилгедектен шилгедек аңнар-дыр. Шүрлең инектен улуг көзүлдү. Ишти тырттынчак арааттаннар кайгааш турупкан. Удур-дедир көрүшкеш, та каш минута болган бис. Мөгүдээш билбээн мен.
Кожам ышкажыл дигензиг чыткылап алды. Эр ирбиш чүктешкизин безин салбады. Туразындаазы дегет дивес силер бе! А мен көжүй берген тур мен. Араатанга ужуражы бээрге, кижиниң турупканы чаштай бээр чорду. Дедирленип алгаш, сайырны куду кулбурап бадыптым. Кажан-на сегирип алыр чүвези ирги? Мени апса амдажыыр. Шаарарган араатан дижинге ажы-төлүмнү каап бериптерим ол бе? Бак чаяанныг, кара бодалдар бажымны өрүмнеп-ле келди. Кышкырыптар дээримге, үнүм үнмеди.
Кош-дүүргем эгиннеп алырымгай. Дааштаптар ийик мен. Боо ап чаңчыкпаан эрзиг эвес «тажы» болбас мен бе деп, элдеп-эзин бодалдар дүймедир-даа. Бир ээтпекти арай боорда эртип алдым. Ирбиштер ажытталы берген. Чүгүрүпкен мен. Дааш дыңналды. Тура дүштүм. Көк-ле дээрим бо! Ирбиштер дөө мурнумда маңнажып бар чорлар. Эр ирбиш тезин чүктеп алган хевээр шелеңнедип бар чор. Олар шоглавайн-даа, мени каапкаш, караш дигеннер.
Чиик улуг тындым. Одуругга олурупкаш, даңза таакпы-даа тырттым. Чараш моортайлардан ам кээп кортканымны эскердим. Сөөгүм сири-кавы…
Деспең хемниң ирбиштери мээң кыштаамны ынчаар ээлеп арткан. Оларны улуска безин ыыттаваан мен. Бойдус мээң өнчүм-не болгай. Чарашпайлардан кортпас апарган мен. Оларның аскылап каан телериниң мыйыстарын ол хүн чыып алгылаан мен. Шыдыраа чазап алыр мен.
Час үр болбайн чедип келген. Бис актап көжүп алган бис. Чараш ирбиштерниң чаажын база билип алдым. Ирбиш ышкаш кашпагай аң ховар боор.
