Борис Меңниг-оолович Куулар 1939 чылдың октябрь 10-да Чөөн-Хемчик кожууннуң Булуң-Терек сумузунга, амгы үеде Баян-Талага, көдээ ажыл-ишчи өг-бүлеге төрүттүнген. Ол ада-иези Меңниг-оол Биче-оолович, Уйнукаа Чырмаевна Кууларларның 4 ажы-төлүнүң улуу болган.
1949 чылда Баян-Таланың 7 чыл школазынга, Чадаананың 1 дугаар школазынга өөренгеш, 1960 чылда чедиишкинниг дооскан. Ооң соонда төрээн Баян-Талазынга аът ажаакчызы болуп 1 чыл ажылдаан.
Ол-ла чылын Хорум-Дагның 7 чыл школазынга эге класстар башкызы кылдыр ажыл-агыйжы оруун эгелээн. Ийи чыл ажылдааш, ук мергежилге хандыкшаан. Кызылдың башкы институдунче 1963 чылда киргеш, 1969 чылда биология башкызы кылдыр дооскан.
Сургуул үезинде кады өөренип турганы эге класстар башкызы Тыртык-Кара Монгушевна Канчыырга душкаш, өг-бүле тудуп чурттаан. Аныяк өг-бүле Баян-Тала сумузунга башкылап эгелээннер. 1964 чылда улуг оглу Вячеслав, 1968 чылда улуг кызы Айлаң, а 1971 чылда бичиизи Алжан төрүттүнген.
Ынчан Борис Куулар коммунистиг партияның кежигүнү турган. Ук партияның район комитединиң даалгазын күүседип, көвей чылдар дургузунда өг-бүлези-биле Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарның аңгы-аңгы сумуларынга башкылап ажылдааннар.
Хөр-Тайга ортумак школазынга партияның даалгазын күүседип, директорлап ажылдаан. Ооң соонда 1977 чылда Чыраа-Бажынга директорлаан.
"Чыраа-Бажы сумузунга өөреникчилерниң кышкы дыштанылгазының эгезинде көжүп келген бис. Чаа көжүп келгенивисте, биске айыткан бажыңның одалга системазы үрелик болганындан бистиң өг-бүлевисти компартияның секретары Григорий Чүльдүм-оолович болгаш Сара Чыртай-ооловна Канчыыр-оолдарның өг-бүлези боттарының бажыңынга уткуп хүлээп алганнар" – деп, Борис Куулар сактып чугаалаар. Аңаа чурттап турда, 1979 чылда хеймер кызы Сайлык төрүттүнген.
1981 чылда Коммунистиг партияның район комитединиң даалгазы-биле Хөндергей сумузунче көшкеннер. Аңаа Борис Куулар Хөндергей сумузунуң ортумак школазының директорунга ажылдап эгелээнин мынчаар чугаалаар: "Ол үеде акша-шалыңны холга санап бээр турган. Шалың үези кээрге-ле, директор хөй түңнүг акшаны Чадаанадан барып алгаш, школага келгеш, үлээр турган. Үениң бөдүүнүнден болгаш корум-чурум эки турганындан айыыл турбаан".
Аңгы-аңгы сумуларга ажылдап чорааш, хөй эш-өөрлүг болганынга олар чоргаарланып, үнелээрлер. Партияның даалгазы-биле дүне-хүндүс дивейн, кыштың соогунга торулбайн, сумулар аразынга көжүп чораан үелеринде хөй эш-өөрү, коллегалары дузалажып чорааннар.
1989 чылда төрээн Баян-Талазынга чанып келгеш, школага ажылдап эгелээннер. Борис Куулар суму депутадынга томуйлаткаш, үре-түңнелдиг ажылдап, чонунга бараан болган.
2003 чылда Чадаанага көжүп келгеш, ажылдап чаңчыкканы-биле, Б. Куулар Чадаананың 3 дугаар школазынга эге дээрезинде школа девискээри аштап-арыглап турган. Чоорту шыдыраа бөлгүмүн удуртуп, "Шыдыраа башкызы" деп хүндүлүг атка төлептиг болган. Ооң өөреткен чаштары аңгы-аңгы мөөрейлерге киржип, шаңналдыг черлерни ээлеп турганнар. 2011 чылда ол хүндүлүг дыштанылгаже үнген.
Борис Меңниг-оолович ниитизи-биле өөредилге шугумунга 53 чыл ажылдаан. Көвей санныг чаштарны эртем-билигге чедирип, келир үениң хөгжүлдезинге улуг үлүүн харам чокка кииргени дээш РСФСР-ниң Улус өөредилгезиниң тергиини деп атты эдилеп, ТР-ниң Хүндүлел бижии болгаш хөй-хөй шаңналдарны алган.
Борис, Тыртык-Кара Кууларлар 2 оол, 2 кызындан 12 уйнукту, 19 ачылыг болган. Хөй ажы-төлүнүң аразында кандыг-даа мергежилдиг кижи бар. Кууларларның өг-бүлези 2018 чылда РФ-тиң "Ынакшыл болгаш шынчы чорук" деп медалы-биле шаңнадыр аас-кежиктиг болганнар.
/ Салбак МОНГУШ, улуг уруунуң уруу.
“Шын” №77 2024 чылдың октябрь 9
