Петербургтуң делегей чергелиг экономиктиг шуулганынга “Чаңгыс демниг Россия” партиязы “Күштүглерни шилиири” төлевилелди боттандырары-биле, Россияның спортчу хүрештер, самбо, дзюдо чөвүлелдери деткимчелиг хуралды июнь 19-та эрттирген.
Ооң ажыдыышкынынга Россияның спорт сайыды, Олимпийжи комитеттиң президентизи Михаил Дегтярёв, спортчу хүрештер, самбо, дзюдо чөвүлелдериниң президентилери Михаил Мамиашвили, Сергей Елисеев, Сергей Соловейчик, Россияның Маадыры, Олимпий оюннарының үш дакпыр чемпиону, сенатор Александр Карелин, “Чаңгыс демниг Россия” партиязының секретары Владимир Якущев, Россияның Күш-ажылдың Маадыры, самбога, дзюдога спорт мастери Аркадий Ротенберг олар киришкен. “Күштүглерни шилиири” төлевилелди боттандырар сорулга-биле, бир дугаар кады ажылдажылга керээзин Башкортостан Республиканың баштыңы Радий Хабиров чарган. Спортчу хүрештер, самбо, дзюдону сайзырадыры база аныяктар аразынга тиилекчилерни алдаржыдары дээрге-ле республиканың кол политиказының бир улуг угланыышкыны болур деп, Радий Хабиров демдеглээн.
Ол шуулганга бистиң республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның спорт сайыды Михаил Дегтярёв-биле ужурашкаш, Каа-Хем суурда “Тиилелге” спорт болгаш культура төвүнүң тудуун бо чылын шупту талазы-биле доозарын дугурушканнар.
Өгбелерниң оюннарын эгиткени
Россияның Президентизи В.В. Путинниң национал спортту сайзырадыр дээн эгелээшкинин деткиири-биле, “Өгбелерниң оюннары” деп 1 дугаар Бүгү-российжи маргылдааны эгелээрин 2024 чылда кожаларывыс Даг-Алтай, Хакас, Бурят, Якут (Саха), Татар база Тыва республикаларда национал хүрештер талазы-биле федерациялар чыглып, шиитпирни үндүрген турган.
Түңнелинде Абакан хоорайга 2025 чылдың июнь 21–22 хүннеринде 1 дугаар Бүгү-россия чергелиг “Өгбелерниң оюннары” деп национал хүрештер маргылдаазы болуп эрткени канчаар-даа аажок улуг өөрүшкү болган.
Маргылдааның ажыдыышкынынга Хакас Республиканың Чазак даргазының оралакчызы, спорт сайыды, национал хүреш “Курес” чөвүлелиниң удуртукчузу сөстү ап, бир дугаар спортчу оюннарның киржикчилеринге изиг байырны чедирип, бедик спортчу чедиишкиннерни күзээн.
Бир дугаар болуп эрткен байырлалга он хире аңгы республика, область, крайлар команда аайы-биле “Хана хана” хевирге хакас “Куреске”, саха “Хапсагайга” база алтай “Курешке” киришкеннер. Бир командага-ла 60, 70, 80, 90 килдерге база 90-дан аар деңзиге 5 мөге командазын төлээлеп хүрешкеннер. Тываның командазы якут “Хапсагай” хүрешке 3-кү черни алган: 60 килге – Кежик Ондар, 70 килге – Айдыс Монгуш, 80 килге – Белек Монгуш, 90 килге – Гендун Монгуш, 90 килден өрү Юрий Кызыл-оол.
Тываның мөгелери хакас национал хүрештиң дүрүмнеринге арай эптешпейн, бо удаа аштырганнар, ак чүгүре берген. Шуут чая тудар, элдеп хүреш болган. Чүгле Начын мөге Артыш Монгуш бодунуң деңзизинге аштырыышкын чок хүрешкен. Эр хей, мөге.
Дараазында 2 дугаар хүнде бистиң мөгелеривис тренер башкы Кайгал-оол Донгактың удуртулгазы-биле алтай курешке боттарын көргүскеннер. Командазы 1-ги черге төлептиг болуп, чемпионнуң Кубогун, дипломнарын, медальдарын шаңналга алганнар. Команданың кежигүннери: 60 килге – Аржаан Чылбак, 70 килге – Айдыс Монгуш, 80 килге – Баазан-Доржу Бады, 90 килге – Начын мөге Артыш Монгуш, 90 килден өрү – Чаан мөге Айдың Монгуш.
Бурят база тыва хүрештерни киирер талазы-биле айтырыгны эрттирер республикалар шиитпирлээр болуп турар. Тыва хүреш килдер аайы-биле 1961–1989 чылдарда Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүк чоннарының спартакиадазынга база Россия чемпионаттарынга кирип турганын хоочуннар билир. База 2012 чылда иштики херектер ажылдакчызы, тренер башкы Александр Дондупович Монгуш тыва хүрештиң дайынчы хевирин өөредип база белеткел номун үндүргенин билип алыры артык эвес. Ооң кол сорулгазы — кадык амыдыралче чүткүл база иштики, даштыкы күштерни оттурары болгаш угаанны ажылдадырынче өөредигни көргүскени. Дараазында 2026 чылда 2 дугаар национал хүрештерге Бүгү-россия чергелиг оюннарны Даг-Алтай Республика хүлээнген.
Сибирь чоннарының чайгы спартакиадазы
Кемерово хоорайга июнь 11–15 хүннеринде Сибирь чоннарының 1 дугаар чайгы спартакиадазы спорттуң 15 хевиринге чурум ёзугаар болуп эрткен.
Сибирь Федералдыг девискээрде Россияның Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Сибирь чоннарының спартакиадазы – Сибирьниң 2035 чылга чедир стратегтиг сайзыралының планында кирген бир кол кезээ, ону Россияның Чазаа бадылаанын дыңнаткан. Ындыг маргылдааларны эрттирери дээрге-ле эрги чаңчылдарны катап эгидери, шыдамык чорукту көдүрери, күш киирери база командага кады ажылдаарын өөредири болур. Баштайгы спартакиадага бистиң республикадан 50 спортчу база оларның аразында ТШО-нуң хоочуннары чедиишкинниг киришкеннер. Спартакиаданың түңнелинде дараазында спортчулар шаңналдыг черлерже кирген: Сайын Ооржак “Корэшке” 1 дугаар черге төлептиг болган; спортчу хүрешке Ай-Хаан Делгер-оол база стол теннизинге ТШО киржикчизи Айдың Дожулаа 3-кү черлерни алганнар.
Алексей ЧАМБАЛ-ООЛ, спорттуң хоочуну.
Чуруктарны авторнуң архивинден алган.
“Шын” №24 2025 чылдың июнь 26
