Республиканың чазак-чагыргазы, яамылары, албан черлери 2024 чылда кылган ажыл-агыйын түңнеп турарлар.
Оларның бирээзи ТР-ниң ветеринария албаны база регионда малдың кадык байдалының, кандыг аарыглардан аарып турарын, оларны эвээжедип, болдурбас дээш, баш удур кандыг хемчеглер чорудуп турарын албанның удуртукчузу Алексей Ооржак дыңнаткан.
Ук адырга Республиканың ветеринария төвү, ооң 17 кожуунда адырлары, Тываның ветеринария лабораториязы, кожууннар аразында 2 ветеринария лабораториялары хамааржыр.
Ында ниитизи-биле 332 кижи ажылдап турар. Оларның иштинде 227 тускай эртемниг ветеринарлар, 149 мал эмчилери, 78 мал фельдшерлери болгаш лаборантылары бар. Олар малдың айыылдыг болгаш халдавырлыг аарыгларын болдурбас дээш, ажылдап турарлар.
2024 чылдың 11 айының дургузунда 7 муң 322 баш чылгы малда бруцеллез бар-чогун хынаан түңнелинде, аарыг чылгы мал илереттинмээн. План ёзугаар 123 муң 946 баш мыйыстыг бода малды хынаар тургаш, 97 муң 140-ин хынааш, 74 баш инек малда ук аарыгны илереткен. Аарыг малдың шуптузун узуткаан. 93 муң 104 баш мыйыстыг шээр малда бруцеллез бар-чогун хынаар тургаш, 70 муң 927 баш малды хынаан түңнелинде, 38 аарыг малды тодараткан.
Лейкоз аарыынга 90 муң 802 малды, халдавырлыг анемияга 6 муң 20 чылгы малды, туберкулёзка 24 муң 264 мыйыстыг бода малды, чылгы малдың халдавырлыг аарыгларынга 5 муң 721 аътты хынаан. Ук аарыглардан аараан чаңгыс-даа мал илереттинмээни эки болган.
Ящур аарыын болдурбазы-биле, баш удур тарылга ажылдарынче онза кичээнгейни угландырып турар. ТР-ниң Чазааның 2021 чылдың август 13-тен тура 428 дугаар доктаалы-биле 2021–2025 чылдарда ТР-ниң девискээринге ящур аарыын хыналдага алыр тускай программаны ажылдап кылган. Хамчык аарыглары-биле ажылдаар делегей чергелиг бюронуң негелделери-биле ящурга удур тараан малдың саны 80 хуудан эвээжевес ужурлуг. 268 муң 121 бода, 996 муң 819 шээр малды ящурга удур тараан. Бода малдың тарылгазы 86, а шээр малдың 76 хууга күүсеттинген.
Бистиң республикада сибирь язвазының өөскүп турары бедик болуп артпышаан. Ынчангаш чылдың-на баш санын ук аарыгга удур тарыыр ужурга таваржып турар. Бо чылын 39 муң 629 чылгы малды сибирь язвазынга удур тарааш, ажылды 105 хууга күүсеткен. 122 муң 908 бода малды, 526 муң 693 шээр малды тараан. Бода малдың тарылгазын 88, шээр малдың 80 хууга күүсеткен.
Калчаа аарыынга удур тарылганы чүгле калчаа аарыг черлик амытанның дириг амытаннарже халдаан таварылгада аарыгның тывылган черинде бар азырал амытаннарга тарылганы чорудар. 2024 чылда республиканың девискээринге бода малдың калчаа аарыы 1 катап илереттинген. Ук девискээрге аарыгга удур чогуур хемчеглерни чорудуп, бүрүнү-биле арыглаан. Ол ышкаш Кызыл хоорайга калчаа аарыг ыт база илереттинген. Ону нептеретпези-биле ажылдар ам-даа уламчылап турар. Ниитизи-биле 662 баш чылгы, 1108 баш бода, 2548 шээр малды, 9 муң 857 ытты, 1838 диисти калчаа аарыынга удур тараан.
Бистиң республиканың агаар-бойдузунуң онзагайының аайы-биле малдың тарылга ажылдары чылдың-на март айның төнчүзүнден эгелээр. Ол ышкаш кыштаглаашкын соонда малдың деңгелин база өөренип көөр апаар.
Ол ышкаш ветеринария албанының специалистери часкы болгаш күскү үелерде иштики болгаш даштыкы паразиттерге удур арыглаашкынны база чорудуп турар. Бо чылын 254 малчын турлагга 245,190 муң дөрбелчин метр черге дезинфекцияны, 10,38 муң дөрбелчин метр 11 объектиге дезинфекцияны, 29,55 муң дөрбелчин метр 42 объектиге дератизацияны чоруткан.
Бүдүн чыл дургузунда хораннанган малга, чем хайылдырар, тынар органнарда, бүдүмелдер солчулгазында аарыгларны, янзы-бүрү кемдээшкиннерни эмнеп, мал оолдаашкынынга дузалажып, кезер, чазаар ажылдарны чорудуп турарлар.
2024 чылдың декабрь 20-ниң байдалы-биле халдавырлыг аарыглардан Кызыл кожууннуң Кур-Чер суурда, Бии-Хемниң Аржаан сумузунуң Чкаловка арбанында, Чаа-Хөлдүң Шат-Ужу деп черде, Бай-Тайганың Кызыл-Даг суурда Алаак деп черде, Улуг-Хемниң Хайыраканда бруцеллез, Каа-Хем кожууннуң Хопто деп черде морзук трихинеллёзу, Кызыл хоорайда черлик ыттар аразында калчаа аарыы илереттинген.
Кожууннарда ветеринария эргелелдериниң специалистери мал аарыглары илереттинген черлерде чогуур ажылдарны чорудуп турар. Бо бүгү ветеринария албанының доктаамал хыналдазында.
Чыжыргана СААЯ белеткээн.
Чурук интернеттен.
