Чаа моорлап келген чылывыстың кышкы дыштаныр хүннеринде “Серебрянка” санаторийге 55 дыштаныкчы кадыкшылывыс быжыглап дыштандывыс.
Бо санаторий-профилакторийде бүгү талазы-биле эптиг, таарымчалыг байдалдар тургустунган: 2–4-даа кижи чыдар арыг-силиг өрээлдер болгаш сайзыраңгай инфраструктураны кылган. Кижиниң кадыын быжыглап тургузарынга ачы-дуза чедирилгезиниң бүдүн комплекстиг курлавырлары “Серебрянкада» тургустунган. Ында ажыглап турар эмнээшкинниң метод-аргалары реабилитация болгаш бедик технологтуг херекселдерниң дузазы-биле кылдынган. Шак мындыг таарымчалыг арыг экологтуг черде бүрүнү-биле дыштанырындан аңгыда, хан эргилдезин, сөөк-даяк, шыңганнарны быжыглап, күш киирер аргалыг.
Маңаа эмнээшкинниң ачы-дузазының хевирлерин көрүптээлиңер: хүнде 5 катап чемгерип турар. Аъш-чеминиң ассортиментизи кончуг байлак, хөй витаминнер болгаш микроэлементилер-биле байлак. Эмнээшкинден аңгыда, чадаг кылаштыг агаарлаашкыннар, янзы-бүрү оюн-хөглүг дыштанылга кежээлери.
Эмнээшкин процедураларынга массаж, гидромассаж, ток-биле Алмаг болгаш магнитотурботронга эмнээшкин, суг-биле чаштырып циркулярлыг болгаш душ Шаркога, радоннуг ванна, фитобочка болгаш кадыкшылды экижидериниң программалары болгаш эмчиниң консультациялары кирип турар.
Ужу-бажы дескинер, аарыыр улуска, даван-даяаның мөчү-сөөктери билинместей бээр, шыңганнарының болгаш хол-будунуң чүстери аарыыр (артроз, артрит) кижилерге, ол ышкаш нерв системазының аарыгларын эмнээринге хөй ажыл-чорудулгалыг “Элескулап-Мед Теко” деп аппаратты болгаш парафинни ажыглап турар.
Пөш-тоорук чыдындан эмнээшкин (ароматотерапия) – Сибирьниң пөжүнүң чартындан кылган ыяш олуттуг бичежек хемчээлдиг өрээлчигеш. Ооң иштинге 20 минута үргүлчүлелдиг сеансты эртип, пөшсүг, тооруксуг тайганың айдызаан чаагай чыдын чыттап, ону тынып орарга, кижиниң угаан болгаш күш-шыдалының суларап-шылааны чидер, күштү немеп, сагыш-сеткилдиң муңгарап, ажынып-хорадаан байдалын оожургадырынга соокка доңуп, челбинипкенде болгаш ЛОР-органның аарыгларынга дузалыг, ажыктыг болуп турар.
Эмнээшкинниг күш-культура өрээлинде спортчу инвентарь бүрүнү-биле четчир, инструкторлар аарыг кижилерге болгаш дыштаныкчыларга янзы-бүрү сула шимчээшкиннерни кылдыртып, организастап турары мактанчыг.
Скандинав кылаш – тускай кылдынган даянгыыштарның дузазы-биле шимчээшкин болгаш кылаш аргаларын өөренириниң хевири болур. Янзы-бүрү чүрек-дамыр аарыгларының, тыныш органнарының (ылаңгыя хоочураан бронхиттиң), бүдүмелдер солчуушкунунуң үрелиишкиннери (семириири, чигир аарыы, остеопароз дээш оон-даа өске), нерв системазының аарыгларының реабилитация болгаш катап тургусканын эртем езузу-биле шынзытканы болур.
Бо бүгү процедураларны дыштаныкчыларның кадыының байдалын барымдаалап, физиотерапевт эмчилер таарыштыр бижип берип, ол бүгүнү үе-шагында инструктор эрттирип турар. Кабинеттиң ханаларында көргүзүг материалдыг чуруктарны азып каан, оон дыштаныкчылар боттарынга ажыктыг чүүлдерни көрүп, билип, номчуп ап турарлар. Номчуттунарынга ынактарга номнар база бар.
Амгы үеде санаторий профилакторийниң кол эмчизи Оксана Гостюхинаның удуртулгазы-биле шупту ажылдакчыларны черле кымны кандыг дээр боор, ажылынга шалыпкын, чугаа-сооткур, харыысалгалыын эскердим. Ынчангаш-ла ындыг боор ажыл-херек хайныышкынныг, коллективтиң бот-бодунга билчилгези, найыралы, демнии ону херечилеп турар.
Аарыг кижилерге эмнээшкинден аңгыда, культура-массалыг хемчеглерже оларны хаара тудуп, организастап турар Урана Дулуштуң ажылы мактанчыг. Ооң эрттирип турар дыштанылга кежээлери солун-хөглүг, оюн-баштак, каткы-хөг, ыр-шоор, танцы-сам-биле уттундурбас эртип турарын демдеглевес арга чок. Ылаңгыя саксофонист Сергек Сувактың, ыраажы Сылдыс-оол Мандып-оолдуң, “Тыва” ансамблиниң болгаш В.Серенниң удуртканы “Аян тудаал” бөлүктүң артистери аалдап кээп, дыштаныкчыларга аян тутканы онзагай болган. Дыштаныкчыларның аразынга “Ийи сылдыс” мөөрей-шоу база бедик деңнелге эртип, киржикчи бүрүзү шаңнал-макталга четкенин айтып каайн. Ооң-биле кады ыраажы Шойдан Мерген хөгжүм үделгезин харыылавышаан, чараш тааланчыг ырыларны бадырып, оюн-баштак чугаалары үзүлбес, чонну хей-аът киирип, хөгледип турары солун.
Аарыг кижилер боттарының аарыг-аржыын уттупкан, шупту хөглүг каткы-хөгге, оюн-баштакка, ыр-шоорга, танцы-самга бүргеткен чоруп турары онзагай. Ол бүгү — кадыкшылывыстың чарылбас кезээ, ынчангаш хөй каттырып, шимчээшкинге турар болзувусса – кадыкшылывыс быжыгар.
Раиса ОНДАР, РФ-тиң улус өөредилгезиниң тергиини, ТР-ниң өөредилгезиниң алдарлыг болгаш Улустуң башкызы, РФ-тиң Журналистер болгаш Тываның чогаалчылар эвилелдериниң кежигүнү.
«Шын» №1 2025 чылдың январь 16