Каргыраа — хөөмейниң иштинче кирип чоруур 3 улуг хевирниң бирээзи. Ол бот-тускайлаң база иштики хевирлерлиг.
Бистиң өгбелеривис шаандан бээр-ле, каргырааны күүседип тура, боостааның шыңганнарының онзагайлары-биле аңгы-аңгы кылдыр ажылдаарын барымдаалап, каргырааның 3 аңгы хевирин аңгылап көрүп чораан.
Хову каргыраазы — боостааның шыңганнарын шуут-ла хөөмейде дег кызып алгаш каргыраалаары.
Ол ышкаш каргыраа хевиринде хос каргыраа азы бир өскээр ону даг каргыраазы деп адаар янзызы база бар.
Даг каргыраазы — боостааның кырыкы кезээниң шыңганнарын сула салып алгаш, адаккы шыңганнарын ажылдадып каргыраалаары.
Чижээ, адыгның алгызын өттүнүп турар үеде кыска-кыска кылдыр өттүнгүлеп каргыраалаптары.
Кожагар каргыраазы — боостааның үстүкү кезээниң шыңганнарын ажылдадып каргыраалаары.
Каргыраада хөөмей, сыгытта дег аргалары база дыка хөй.
Борбаң — каргырааны күүседип тура, бодунуң аялгазындан аңгыда, «ой-оой» деп эгелээрге, хевирлеттинип тургустунар арга.
Дамырак борбаңы — каргыраалап тура, дамырак, хат, хем, суг даажын өттүнүп, борбаңнадып күүседир аргазы.
Эзеңги — аъттыг халдып чорда, кымчының эзеңгиге каккылашкан үнүн дөмейлеп, аас биле думчуктуң аразында харылзаазындан укталган арга.
Каргыраалап хөөмейлээри — хөөмейниң үннери-биле, ажык үннерин ажыглап тургаш, хөөмейлеп каргыраалаар аргазы.
Думчук каргыраазы — думчуктуң дузазы-биле каргыраалаар аргазы. Ол деспең хөөмей-биле дөмей болур.
Деспең — думчуктап каргыраалап тургаш борбаңнадыр хевири.
Мындыг хевирлиг чаңчыл апарган аргалардан аңгыда, хөөмейжилер аразында хөй ажыглаттынмас, нептеревээн аргалар база бар. Арга биле кандыг-ла-бир хөөмейжи кижи катай чоруур, бот-тывынгыр чүүлү дээрзин билип алыры артык эвес.
/ Тыва улустуң ёзу-чаңчылдарының, аас чогаал болгаш ус-шеверлер төвүнүң “Хөөмейге өөренири” деп номундан алган.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.
“Шын” №40 2025 чылдың октябрь 16