Тыва Республикада күчүлээшкинге таварышкан херээжен кижилерге психологтуг болгаш юридиктиг дүрген дуза чедирер “изиг шугум” телефону ажылдай берген. Ук эгелээшкин өг-бүлелер иштинде күчүлээшкинниң уржуктарын эвээжедир болгаш соксадыр талазы-биле эр, херээжен кижилерниң эргелерин деңнештиреринче болгаш өг-бүле улустуң аразында хамаарылгазын айыыл чок болдурарынче угланган бөлүк хемчеглерниң бир кезээ-дир.
Ук программа-биле психология, юриспруденция болгаш социал ажыл адырларында эргежок чугула билиглерлиг, тускай эртемниг кижилерниң кады ажылдажылгазы көрдүнген. Ол эксперттер когараан кижилерге арга-сүме кадар, чедимчелиг аргалар дугайында медээлер бээр, эрге-хоойлу органнарынче дуза дилеп баарын деткиир дээш бүгү талалыг дузаны чедирер.
Бо төлевилелдиң боттанылгазы өг-бүле күчүлээшкинин болдурбазының талазы-биле мурнакчы дуржулгаларга болгаш делегей стандарттарынга дүүштүр чоруп турар. 8(394-22)3-44-44 “изиг шугум” телефону дүн-хүн чокка доктаамал ажылдап, дуза хереглээн херээжен кижилерге дүргени-биле дузалаар болгаш болгу дег хереглекчилерниң бүзүрелин бедидер арганы тургузуп турар.
Бо эгелээшкинниң боттанылгазы дээрге Тыва Республиканың күрүнениң чазак-чагырга органнарның болгаш ниитилелдиң бүгү-ле кижилерге, ылаңгыя өг-бүле күчүлээшкининге таваржы берги дег херээженнерге, айыыл чок болгаш таарымчалыг байдалды тургузарынче чүткүлүн херечилеп турар.
“Изиг шугум” телефонунче долгааш, профессионал психологтуг дузаны ап болур. Ында хөй чыл ажылдаан арга-дуржулгалыг психолог-консультантылар айтырыгларга харыылап, арга-сүме бээринге белен. Ук телефон дугаары дүне-хүндүс дивейн, чапсар чокка неделяның 7 хүнүнүң дургузунда дыштаныр болгаш байырлал-даа хүннеринде доктаамал ажылдап турар.
“Изиг шугумнуң” 8(394-22) 3-44-44 деп телефон дугаарынче долгааш, орус-даа, тыва-даа дылга чугаалажып болур.
Долгап келген кижи-биле ажылдаар мурнунда, сүмелекчи дуза чедиреринге чөпшээрежир бе дээрзин албан айтырып алыр.
Бир эвес ол кижи чөпшээрежир болза, дузаның дараазында хевирлерин организастаар. Психологтуг дуза: сагыш-сеткил талазы-биле деткип, стрессти эртеринге болгаш иштики сеткил-хөңнүн чогуур деңнелче катап тургузуп алырынга дузалажыр. Дүвүрел, коргуушкун, буруузунуп турары дээн ышкаш чүүлдер-биле демисежир аргаларны сайгарып чугаалажыр.
Чогуур телефон дугаарынче долгаптарга, баштайгы психологтуг дузаны дораан чедирер. Бир эвес чугула херек болза, ооң чөпшээрели-биле полиция, эмнелге, “112 системазының” албанынче азы Кызыл кожуунда Берёзовая кудумчузунуң 84 дугаар оран-савазында Кризис төвүнче дамчыдар. Ук төптүң телефон дугаары: +7(39422) 9-16-39.
Берге байдалда, ол ышкаш өг-бүле күчүлээшкининге таварышкан кижиге дуза кадарының чуруму:
Бирээде, ол кижиниң байдалын баш удур билип алыры. Чүнүң-даа мурнунда долгап турар кижиниң мага-бот талазы-биле байдалын болгаш кандыг айыылда турарын тодарадып алыр. Бир эвес ук байдал кижиниң кадыкшылынга болгаш амы-тынынга айыыл тургузуп турар болза, полицияны болгаш эмчи дузазын дүргени-биле кыйгырарын сүмелеп турар.
Ийиде, айыыл чок байдал-биле хандырары. Долгап келген кижи катап база күчүлээшкинге таварышпайн баргы дег айыыл чок черге турарын шынзыдары чугула. Ол дээрге айыыл чок өске черже чоруй баарын сүмелээр.
Үште, бүзүрелдиг байдалды тургузуп алыры. Дуза хереглээн кижини билип, кичээнгейге ап, ол кижиге ажык болгаш хостуг чугааланыр арганы бээр. Бүзүрелдиң болгаш деткимчениң байдалын тургуспушаан, хүндүткелди болгаш билиишкинни көргүзери чугула.
Дөртте, медээлер чыыры. Тодаргай байдалды билип алыры-биле, күчүлээшкинге хамаарышкан айтырыгларны салыры, болган болуушкунну, хомудаан кижиниң канчаар алдынып турарын, мага-бот болгаш сагыш-сеткил талазы-биле кемдээшкиннерниң барын тодарадып билип алыры чугула.
Беште, ооң ондактыг талаларын болгаш уржуктарын тодарадыры. Медээлерни чыып алганының соонда, катап база болгу дег күчүлээшкинниң ондактыг талаларын, өлүрүүшкүн азы мага-боттуң кемдээшкиннер-биле кыжаныгларны сайгарып көөр. Бир эвес когараан кижини айыылдыг байдалга арттырып каар болза, болгу дег айыыл-халаптың түңнелдерин база баш удур чугаалажыр.
Алдыда, психологтуг дузаны чедирери. Когараан кижиге сагыш-сеткил талазы-биле деткимчени, стрессти ажып эртип, иштики байдалын чогуур деңнелге эккеп алырынга ажыктыг сүмелерни бээр. Дүвүрел, коргуушкун, буруузунган сеткил-биле демиселдиң аргаларын сайгарып чугаалажыр.
Чедиде, улаштыр чүнү кылырын планнаар. Берге байдалдан канчаар үнүп алырын базым санай планнаар. Болгу дег хемчеглер аразынче эрге-хоойлу органнарынче баары, юристерни хаара тудары, кемдээшкиннерни эмнээри-биле эмнелгеже баары болгаш социал албан черлеринден арга-сүме алыры кирип турар.
Сесте, шиитпир хүлээп алырынга дузалажыр, деткиир. Болган болуушкуннуң бүгү-ле ондактыг талаларын болгаш уржуктарын өөренип көрбүшаан, дараазында кандыг базымнар кылырын бодамчалыг шиитпирлээринге сүмелекчи кижи дузалажыр. Чоок кижилеринче, эштеринче азы өг-бүледе күчүлээшкинге таварышкан кижилер-биле ажылдаар специалистерже баар сүмени кадар.
Тоста, немелде ачы-дуза чедирилгелеринче чорудар. Херек болза психотерапевт эмчиниң, юристерниң арга-сүмези, эмчи дузазы, түр үеде чурттаар чер тывар тускай ачы-дуза чедирилгезинче чорудары чугула.
Онда, хайгаараары болгаш ачы-дуза алыр үделгени кылыры. Когараан кижиниң байдалы эки азы багай талазынче өскерлип турарын хайгаарап, чаа бергелерни азы айыыл-халаптарны үе-шаанда эскерип кааш дузалаары.
Чыжыргана СААЯ белеткээн.
Чурукту интернет четкизинден хоолгалаан.
“Шын” №47 2025 чылдың декабрь 4