Кежеге даа кайы ырактан өң-чүзүнү-биле бир тускайлаң көстүр, аяң шыктың ортузунда, сактырга, ол даштарны чыып тургаш, оваалай салып каан дег, янзы-бүрү өңнерлиг хая-даштарлыг даг болду. Ону баштай көрүпкеш, эрте бурунгу Грецияга турган, үнер-кирерде, аай-бажы орта тывылбас хөй өрээлдерлиг дуганга дөмейледим. Ол дагның иштинче кирип, дөрүнче ханылап кире бээрге, хөй кадактарны, хей-аът туктарын аскылап каан, аъш-чемниң дээжизин, ойнаарактарны, акша-көпеектерни хөйү-биле салып каан болду.
Кежеге дааның ол кайгамчык хуулгаазынныг хая-даштарынче көрүп алгаш турарга, бир-ле чүвениң хевир-дүрзүлери карактарга көстүп, чуруттуна бээр. Ол дагның бажынче үне бергеш, ооң чоок-кавы делгемнерин, чараш бойдустуң болгаш оран-делегейниң хуулгаазын күчү-күжүн, каазын магадап көрбүшаан, ала-чайгаар сеткил-хөөн дойлуп, көдүрлүп кээр.
Бурунгу тыва езу-чаңчылывыста эр хиндиктиг кижилер чажын кеспес, өрүп алырга, ону кежеге деп адаар турган. Ол кежеге эр кижиниң сүлде-сүзүүн бедидер турган деп хамнар санап чораан. Ол даш хаяларда ханаларның аразы кызаа, чон боттарының күзелдерин саазынга бижээш, ооң аразынга суп каанын көрдүм.
2017 чылда Иисус Христостуң төрүттүнген чери Вифлеемге (Пакистан) болгаш Иерусалимде Ыдыктыг Мария Магдалинаның, Гефсиман садка, Ыглаар ханага киргеним сагышка уттундурбас арткан. Ыглаар хананы ам бодап турарымга, бо Кежеге дааның ханаларынга кончуг дөмей. Бүдүн делегейниң кайы-даа оранындан келген чон, ыы-сыызын төкпүшаан, саазыннарга боттарының холу-биле бижээн хомудал-күзелдерин ол ханаларның үттеринче суп, улуг идегел, бүзүрел-биле мөргүп, тейлеп турганын бодум караам-биле көргеш, ону анаа-ла-бир сонуурганчыг чүүл кылдыр эвес, а кижиниң сагыш-сеткили улуг дүвүрел, хөлзээшкин, бүзүрел-биле бүргеттинип, хүлээп алырын медереп билген мен.
Кежеге дааның төөгүзү мындыг. Каш-каш чүс чылдар бурунгаар соян аймактан аңчы кижи аңнап чорааш, черлик өшкүнү балыглап каан. Ол балыглаткан өшкүнү сүрүп чорааш, аңчы бодунуң сүлде-сүзүү боор кежегезин чидирип, боду өлген. Ол коргунчуг таварылганың соонда ол черге амылыг дириг чүвени аңнаары, ыяштың будуун үзе тыртары, үнүп келген чечекти чулары хоруглуг апарган. Ол улуг дагның иштинде бичии арыкчыгаш хем агып чыдар, олче тар, кызаа кашпалды эртип шыдаар кижи ол арыкчыгашка чедип болур. Ол дагның ээзи Соян уктуг аныяк кыс уругларга өске аймактан ашакка баарын хоруп турган болгаш ол хоругну үрээн кижиге аар-берге амыдырал-чуртталга, аарыг-аржык база эрте өлүм манап турар деп санаар турган. Соян уктуг эр кижилер өске аймактан кадай алыр турган.
Кежегени эр кижи эдилеп чораан болгаш, эр кижи кажан-даа хүрүм чүве кылбас ужурлуг. Шаанда бо черге амылыг дириг чүвени узуткап өлүрер болза, ону өлүм-чидим манап турар деп “кара хам” каргыш салган дээр. Ынчангаш бо даг ыдыктыг болуп, кежегелиг эр кижиниң сүлде-сүзүү, камгалакчызы болур ужурлуг дээн утка-биле ону Кежеге деп адаан деп бодаар мен.
Кежеге даа бир тускайлаң онзагай чараш бойдус-чурумалдыг хуулгаазын чер. Ооң хевири төгерик, долгандырыг ышкаш, ортузунда хемчигеш агып чыдар. Иштинде тускай чүдүүр, тейлээр черлиг, кандыг-бир күзелдиг болза, ону саазынга бижээш, хаялар аразынга суп каарга, ол күзели албан бүдер деп бүзүрел, идегел-биле ырак-чооктан келген чон ыдыктыг дагга мөргүп, тейлеп чоруур.
Раиса ОНДАР,
РФ-тиң Улус өөредилгезиниң тергиини.