2020 чылдың чайгы үези келген. Ооң-биле чергелештир суглуг черлерже болгаш хемнер эриинге дыштаныксаар кижилерниң саны көвүдеп турары, кончуг дүрген нептереп тараар COVID-19 деп вирустуг халдавырлыг аарыгның үезинде дүвүренчиг байдалдарны тургузуп турар.
Коронавирус кижиже агаар дамчыштыр чышпынып азы кижиниң холун дамчыштыр тарап болур. Бо аарыгның бир дүрген нептереп тараары — аарыг билдинип кээринге чедир элээн каш хонуктар иштинде билдинмейн чорууру. Ол үениң иштинде аарыг чышпынган кижи ужурашкан кижилеринге азы кандыг-бир черге кадык улуска чоок турар болза, боду билбейн аарыгны тарадып болур.
Халдавырлыг аарыгны таратпазы-биле Тыва Республиканың Чазааның 2020 чылдың апрель 9-та 146 дугаарлыг доктаалы-биле май 31-ге чедир Тыва Республиканың девискээринге аңнаарының шупту хевирлерин кызыгаарлаан. Ол ышкаш июнь 30-ге чедир балыктаашкынны 147 дугаарлыг доктаал-биле хораан.
COVID-19 халдавырлыг аарыгны тарап нептеревезин дээш, суглуг черлерге хөй санныг кижилерни чыып, кандыг-бир байырлалдар организастаарындан ойталаар болза эки. Бо кончуг дүшкүүрлүг аарыг-аржык болгаш чамдык черлерде карантин үезинде суглуг черлерже патруль ажылы кылып үнүп турар тускай органнарның болгаш полиция ажылдакчыларынга хем кыдыынга чыглып, байырлалдар эрттирип турар кижилерге шыңгыы харыысалганы онаарын дагзып турар. Оон аңгыда, суглуг черлерге озал-ондак болгаш кижилерниң амы-тынынга айыылдыг байдалдарны тургуспас дээш, дүрүмнерни хажытпайн сагыыры чугула.
2020 чылдың май 6-да Бай-Тайга кожууннуң девискээринде Алаш хемге ада-иезиниң чедир көрбээни-биле 2 харлыг бичии уруг сугга дүжүп, амы-тынындан чарылган. Ол ышкаш база-ла Бай-Тайга кожууннуң девискээринге май 18-те ийи кижи эжер хемелиг Алаш хемни кежип бар чорааш, хемезин шапкын сугга аңдара шаптырып, сугга дүжүп, амы-тынындан чарылган.
Халдавырлыг аарыг-аржыкты болгаш суглуг черлерге айыыл-халапты, ол ышкаш кижилерниң амы-тынынга, кадыынга айыылдыг байдалдарны тургуспас дээш, Тыва Республиканың Чазаа болгаш тус чер чагыргалары улуг ажылды чорудуп турар. Ындыг турбуже, чон аразында чамдык кижилер дүрүмнерни сагывайн, хажыдып, боттарының болгаш өске кижилерниң айыыл чок чоруунга кончуг харыысалга чок болуп турар.
Алексей ХАЯН, Улуг-Хем кожуунда биче хемчээлдиг суднолар инспекциязының улуг инспектору.#Шын