Кандыг-даа чурттуң хөгжүлдези көдээ амыдыралдан эгелээр. Ынчалза-даа сөөлгү чылдарда чуртувуста көдээ суурларның хөгжүлдези нарын байдалга келген турганы чажыт эвес. Ынчангаш кожуун, сумуларны деткиири-биле, «Көдээ черниң эмчизи», «Көдээ черниң башкызы» деп программаларны Россияның Чазаа ажылдап кылган.
Тывадан дыка хөй башкылар, эмчилер ук программага киржип, Россияның аңгы-аңгы булуңнарынче ажылдап, амыдыралын шуудадып турар. Тываның көдээ суурларынче бо программа-биле ажылдай берген башкылар хөй. Оларның бирээзи – англи дыл башкызы Айнара Михайловна Чаш-оол.
Ак-көк Сүт-Хөлдүң кызы башкы эртемин Тываның күрүне университединге чедип алгаш, төрээн суурунга күш-ажылчы оруун эгелээш, оон Кызыл хоорайже көжүп кээп, хоорай школаларынга ажылдай берген. Ооң ажылынга бердингенин, кызымаккайын 2010 чылда республика чергелиг «Чылдың башкызы» мөөрейге дипломант болганы херечилеп турар.
Айнараның авазы Клара Дамбаевна Ооржак – ак халат кеткен буянныг мергежилдиң эдилекчизи, хөй чылдарда эмнелге шугумунга эмчи сестразы болуп, чоннуң кадыы дээш ажылдап чораан. Ооң ийи кызы кайызы-даа башкы мергежилди шилип алганнар.
«Көдээ черниң башкызы» деп программаның дугайында Айнара интернет четкизин таварыштыр билип алган. Суур черге төрүттүнгеш, өскен аныяк башкы программаны сонуургай берген. Конкурска шыңгыы белеткелди чорутканының түңнелинде, Айнара ук программаже киржир эргени чаалап алган. 2021–2022 өөредилге чылында Сүт-Хөл кожууннуң Бора-Тайга ортумак школазынга даштыкы дыл башкызы болуп, керээ езугаар ажылдай берген. Суурнуң ажы-төлү англи дыл өөренир аргалыг апарган.
Программаның кол сорулгазы – аныяк специалистерни кожууннарже, сууржуң амыдыралды чырыдып, сайзырадыры-биле хаара тудары. Аныяк башкыларга чурттаар оран-сава биле үре-түңнелдиг ажылдаарынга таарымчалыг байдалдар тургустунган турар ужурлуг. Керээниң негелдези – программа киржикчизи башкы ук школага 5 чылды ажылдаар, суурнуң сайзыралынга үлүг-хуузун киирер ужурлуг. А башкыны деткиири-биле күрүне 1 сая рубль акшаны төлеп бээр.
«Тывамның оода бир суурунуң хөгжүлдезинге үлүг-хуумну киирип, бо программада киржип эгелээним бо. Ажылдап келген школам, өөреникчилерим мени эки уткуп, хулээп алган. Өөредилге- кижизидилге, спорт талазы-биле республика чергелиг мөөрейлерге, маргылдааларга Бора-Тайга ортумак школазының өөреникчилери-даа, башкылары-даа доктаамал киржип турар. Аажок идепкейжи, хөй-ниитижи школа деп үнелеп тур мен. Ол база кижиге улуг өөрүшкү болгаш бурунгаар тура-сорук, идиг болур чорду» – деп, Айнара Михайловна чугаалады.
Амгы сайзыраңгай үеде суурга-даа, хоорайга-даа өөренирге, ажылдаарга, ылгал чок. Шупту чүве өг-бүледен, ал бодундан хамааржыр. Ынчангаш күрүнениң чонга дээш тургусканы программаларга киржип, ону чөптүг ажыглап, дидим, шын шилилгени кылгаш, төрээн чери дээш, көдээ суурларны сайзырадып ажылдаарынче аныяк башкыларны Айнара Михайловна кыйгырып турар.
Айдын Ондар.
Чурукту маадырның архивинден алган