Президентиниң «Аныяктар болгаш уруглар» деп чаа национал төлевилелиниң деткимчези-биле Тывада профессионал мергежилдер талазы-биле «Профессионалдар» деп чемпионат 2025 чылдың март 9-тан 14-ке чедир болур.
Чемпионаттың кол категориялары: архитектурлуг даш болбаазырадылгазы; чиик машиналарның септелгези; күш-ажыл камгалалы; тудуг болгаш штукатурка ажылдары; веб технологиялар; экскурсия ачы-дузазын организастаары; школа назыны четпээннерге кижизидилге ажылы; эге класстарга башкылаашкын; бизнес тургузарын үнелээри; эмчи болгаш социал дуза; инженерлиг дизайн; бухгалтерия; көдээ ажыл-агый техниказын ажыглаары; мал эмчилери; сайгарлыкчы чорук; аъш-чем кылыры; агрономия; автогрейдер башкарылгазы; BIM информацияны модельдеп кылыр технологиялар; суг технологиялары; мобильдиг капсырылгаларны чогаадып кылыры; эът болбаазырадыры; уругларга болгаш улугларга немелде өөредилге; күш-культура, спорт болгаш фитнес; мода технологиязы; компьютер оюннарының 3D модельдери; кидис уран чүүлү; чүък машиназының чолаачызы; банк ажылы; мобильдиг оюннар чогаадыр сайгарлыкчы.
Бир неделя дургузунда 200 хире элээдилер 35 аңгы адырга профессионал мергежилдер талазы-биле адааннажыр. Чемпионаттың регионалдыг чадазы 12 участокка болуп эртер. Участоктар Тываның техникумнарында болгаш колледжтеринде турар. Оларның аразында «Юниорлар» архитектура (даштар болбаазырадыр); ыяш ажылы; мал эмчилери; веб технологиялар; компьютерлиг оюннарның 3D модельдери дээш беш аңгы хевирниң мөөрейлери кирип турар. Мөөрейниң киржикчилериниң ажылын 270 ажыг кол болгаш үлетпүр эксперттеринден тургустунган жюри кежигүннери мөөрейниң киржикчилериниң ажылдарын үнелээр.Бо чылын «Кидис уран чүүлү» база «Чүък машиназының чолаачызы» деп ийи чаа категория немешкен. База ол ышкаш «Мобильдиг оюннар болгаш капсырылгаларны тургузарының технологиязы» деп мөөрей база бар. Кызылдың 18 дугаар школазында архитектурлуг даш болбаазырадыр хемчегде база школачылар киржип турар.
«Профессионалдар» деп төлевилелдиң бо 10 дугаар сезону. Бедик технологиялар талазы-биле чемпионат бир дугаар эртип турары бо.Ортумак өөредилге черлериниң сургуулдарының аразында болуп турар чемпионатка «Юниор» деп номинацияга школачылар база киржип турары өөрүнчүг. Архитектура даштарын болбаазырадыр болгаш IT угланыышкын талазы-биле шылгалдаларны школачылар эртер. Чемпионат бир неделя дургузунда уламчылаар. Ол үениң дургузунда бодунуң мергежилинге эң-не шыырак дээн аныяктар илерээр.
Амыдыралга чугула херек, бедик мергежилдиг ажылчыннарның чаа салгалын илередир дээш бүгү күштү үндүрүп турары бо. Тываның экономиктиг хөгжүлдезинге аныяк-өскенниң киржилгези улуг дээрзи билдингир. Ынчангаш амыдыралга чугула херек мергежилдерни шилиири болгаш ону боттандырары чугула. Ол угланыышкыннарның иштинче көдээ ажыл-агый, тудуг база даг-болбаазырадылга адырлары кирип турар.Бо хүннерде ук мөөрейлерде киржип турар аныяктарның билии болгаш арга-дуржулгазы, бирээде, Тываның экономиктиг хөгжүлдезиниң, ийиде, инвестиция төлевилелдерин боттандырарының, үште, бедик технологиялыг адырларны тургузарының үндезини болур дээрзи чугаажок.
«Профессионалдар» чемпионады дээрге чүгле салым-чаяанын көргүзер арга эвес, а чаа эш-өөрнү тып, арга-дуржулга болгаш билиглер солчуп, эксперт дагдыныкчылардан үнелиг арга-сүме алыр арга-дыр. Эң-не шыырак школачыларны болгаш студентилерни адааннаштырып турар эң улуг мөөрей-дир. Мөөрейлиг шылгалдаларны эрткеш, аныяктар боттарының арга-дуржулгазын, билиин шинчилеп эгелээр, а ол чүүл элээдилерниң шыырак специалист кылдыр сайзыраарынга кончуг чугула» – деп, Тываның өөредилге сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Ренат Ооржак демдеглээн.Республиканың профессионал өөредилге төвүнүң килдис эргелекчизи Очуржап Кууларның демдеглээни-биле алырга, сургуулдар аразынга болуп турар «Профессионалдар» деп чемпионаттың негелделери чыл санында-ла шыңгыырап олурар. Чем кылыр талазы-биле адааннажып турар киржикчилер 9 янзы чемни үш хүн дургузунда кылып белеткээр.
Уругларның белеткенгени кончуг шыырак. «Чыл санында негелделер күштелген тудум, мөөрейниң киржикчилериниң мергежилинге күштелип олурарын эскердим. Бо чылын чем кылыр талазы-биле адааннажылгада Ак-Довурак хоорайның техникумундан, Кызылдың экономика болгаш эрге-хоойлу техникумундан, Тываның политехниктиг техникумундан дээш ниитизи-биле 5 кижи киржип турар. Ооң мурнунда кыс уруглар хөй турган болза, бо чылын оолдар хөй-дүр. Чемни кылган технологиязын болгаш ооң амданы-биле түңнелдерни 9 эксперт үндүрер. Оларның бежи уругларны белеткээн башкылары болур. Оон ыңай «Чехофф» болгаш «Миопицца» кафелерниң поварлары бар» – деп, Очуржап Куулар немээн.
«Бо чылын «Профессионалдар» чемпионады техникумувуста бир дугаар болуп турары бо. Бистиң угланыышкынывыстың адын «Кидис уран чүүлү» дээр. Мөөрейге Тываның улусчу ус-шеверлер колледжизиниң «Каасталга ажыглаар уран чүүл болгаш улусчу ус-шеверлер» деп мергежилде өөренип турар студентилери Байлак Күжүгет, Тана Хертек, Долзат Сендажы болгаш Тываның технологтуг техникумунуң «Кидистен фантазиялар» бөлгүмүнүң сургуулдары Эвелина Ооржак, Шыңгыраа Ондар киржип турар. Мөөрей дараазында шылгалдалар ёзугаар болур. Бирги хүнде – белеткел ажылдары. Ийиги хүнде – кидистен ойнааракты чуруп, кылыры. Үште, хой дүгүн өйүп тургаш, хевис кылыр» – деп, Тываның технологтуг техникумунуң директорунуң өөредилге болгаш бүдүрүлге талазы-биле оралакчызы Чечен Баяндай чугаалаан.
«Профессионалдар» регионалдыг чемпионаттың тиилекчилери Россияның аңгы-аңгы хоорайларынга болур мөөрейлерге киржир эргени чаалап алыр. «Профессионалдар» Бүгү-российжи чемпионаттың түңнели 2025 чылдың август төнчүзүнде Калуга хоорайга бир дугаар болур. Аңаа Россияның аңгы-аңгы субъектилеринге тиилээн оолдар, уруглар киржир эргелиг.
Айдың ОНДАР.
Чиңгис СААЯНЫҢ база Чечен БАЯНДАЙНЫҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №9 2025 чылдың март 13