Акша сорар «маңгыс» бе?
Экии, редакция! Сөөлгү айда биске бок сөөрткен дугайында квитанция кээп турар апарды, ону аайын тыппайн тур бис. Айда 1 кижиге 96р. Ам артында январь ай. Кым-биле-даа ол дугайында керээ-даа чарбадывыс, контейнер-даа бажыңывыста эккеп салып албадывыс. Бистиң бажыңывыстан кым-даа бок сөөртүп үндүрбеди. Элдептиин ол чүвениң? Богувусту боттарывыс өрттедип, аайлап кааптар улус бис. Биске ындыг "ачы-дузаның" херээ-даа чок ийин. Чондан база бир акша-көпеек тыртар, чиир, сорар "маңгыс" тыптып келири ол бе? Маңаа харыылап берип көрүңерем.
/ Кара-оол ЛАПЧАА.
Хоорайжыткан Каа-Хем суур.
“Шын” солуннуң редакциязынга бок айтырыының дугайында номчукчунуң сагыш-сеткилин дүвүреткен чагаа келген. Каа-Хем суурнуң чурттакчызы бок сөөрткени дээш айда 1 кижиге хамаарыштыр 96 рубль төлевирлиг квитанция кээп эгелээн дугайында чагаада бижээн. Ук хамааты кым-биле-даа керээ чарбаан, бодунуң хууда бок төгер контейнери-даа чок. Квитанциялар чүге кээп турарының чылдагаанын тодарадып бээрин дилеп бижээн.
Ынчап кээрде республиканың девискээринде бок айтырыы база бир нарын айтырыгларның бирээзи. 2022 чылдың январь 1-ден тура “Транспорт сервизи болгаш төлевилели” КУБ регионалдыг оператор республиканың богун аштаары-биле ажылдап эгелей бергенин сагындырып каалы. 1998 чылдың июнь 24-тен тура «Бүдүрүлге болгаш хереглелдер артынчыларының дугайында» 89 дугаар Федералдыг хоойлуга дүүштүр, РФ-тиң девискээринде коммуналдыг артынчыларны чыыр, чүдүрер, болбаазырадыр, узуткаар, хора чок болдурар ажылдарны регионалдыг оператор кылып чорудар ужурлуг.
Найысылал Кызылда болгаш чамдык суурларда чер бажыңнар девискээрлеринде бункер деп адаар бок төгер саваларны салып каанын билир бис. Коммуналдыг артынчылар чыыр, сөөртүр, болбаазырадыр, узуткаар талазы-биле регионалдыг оператор-биле керээни чурттакчы чон шупту чарар ужурлуг. Ол дугайында компанияның сайтызында айтып каан. Керээни чарары-биле регионалдыг операторнуң дараазында адресте офизинге чеде бээр: Кызыл хоорай, Красноармейская кудумчузу, 100 дугаар бажың (парлалга бажыңы), 115А дугаар кабинет.
Коммуналдыг артынчыларга хамаарышкан дүрүмнер-биле алырга, хереглекчи регионалдыг операторже чагыг болгаш документилерин чорутпаан болза, керээ чардынган деп санаттынар болгаш регионалдыг операторнуң албан ёзугаар сайтызынга парлаттынган соонда, 16 дугаар ажыл хүнүнде күш кире бээр. Ынчангаш кижи бүрүзүнге квитанцияларның кээп турар чылдагааны-даа ол.
Бир эвес чер бажың чурттакчылары боттары бок төгер контейнерлиг болза, аңгы керээ чарып алыр. Ооң соонда квитанциялар келбейн баар. Ол дугайында хоорай мэриязы, тус черниң чагырга черлери, регионалдыг оператор солун-сеткүүлдерде, социал четкилерде, боттарының сайтыларында тайылбыр ажылын чорудуп турар. Ындыг-даа болза, ол дөмей-ле чедимче чок болуп турар.
Хоорай болгаш суурларда бункерлерни мэрия болгаш тус черниң чагырга черлери каяа, канчаар турарын тускай схема дузазы-биле тургускан. Бункерлер бажыңындан ырак, турар чери эпчок дээрзин чамдык чурттакчылар чугаалап кээп турар. “Санитарлыг негелделерге дүгжүп турар бе дээрзин өөренип көргеш, чурттакчыларның күзели-биле болдунар аргаларын көрүп тургаш, эде салып берип турар. Ынчалза-даа чамдык таварылгаларда кудумчулар кызаа, оон ыңай эде салыр аргазы чок болганы-биле хевээр арттырып турар. Амгы үеде шак ындыг 10 хире дилег кирген” – деп, хоорай ажыл-агыйының департаментизиниң амыдырал-хандырылга болгаш экология талазы-биле килдистиң начальниги Артыш Ириль чугаалаан.
Хоойлу ёзугаар бокту үндүр сөөртүрү чүгле регионалдыг операторнуң ажылы дээрзин юридиктиг килдистиң даргазының оралакчызы Виктория Ооржак демдеглээн. “Контейнери чок болза, бокту үндүр сөөртүп турар хууда сайгарлыкчы-биле чарып алган керээзин азы квитанцияларын эккеп көргүзерге, ол үениң төлевирин казып бээр” – деп, Виктория Ооржак чугаалаан. Ынчалза-даа хөй кезиинде чурттакчы чон хууда сайгарлыкчыларга богун төктүрүп тургаш, туда акша-биле санашкаш, квитанция азы чек бижидип алырын уттуп алыр.
Боттарының машиназынга терге кошкаш, богун аңаа чүдүрүп алгаш, төп турарлар база бар. Ындыг таварылгада хамааты кижи административтиг харыысалгага онаажып, 2000 акшага торгаадыр, а хууда сайгарлыкчылар хоойлу ёзугаар 20 муңдан 50 муң чедир административтиг торгаалга онаажыр апаар. Ынчангаш хууда сайгарлыкчылар база регионалдыг операторлар-биле керээни чарып алыры чугула.
Бункерлерниң дола бээрин көрүп тургаш, неделя санында барып чүдүрүп турар. Ынчалза-даа чамдыкта дола берген бункерлерде бокту черлик ыттарның чашканнап кааптары, чурттакчы чонга таарымча чок байдалды тургуза бээр. Шак ындыг таварылгаларда, чер бажыңнар чанында чашканналган бокту мэрия болгаш тус черниң чагырга черлери аштап-арыглаар. А хөй каът бажыңнарның контейнерлериниң чанында бокту башкарыкчы компаниялар харыылаар.
Ол ышкаш тудуг артынчыларын, бажың иштиниң эт-херекселин октаарда, аңгы керээ чарып алыр ужурлуг. Улуг хемчээлдиг бок өске чурттакчы чонга таарымча чок байдал тургузуп, үр чытпазы-биле, ол дугайын регионалдыг операторнуң диспетчериниң дараазында телефон дугаарынче долгааш (5-39-10), баш удур кайы хүнде чүдүрерин чугаалажып алыры чугула. Боттары контейнерлерлиг хамаатылар чагыгны кииргеш, чарып алган керээзин тудуп алгаш, төлээш, диспетчерже долгап каарга, 3 ажыл хүнүнүң дургузунда айыттынган адрезинден барып чүдүрүп алыр. Бир эвес контейнер чок болза, ону бок төгер черже эвес, а бункер чанынга аппарып каар. Бункерниң төлевири чаңгыс кижиге хамаарыштыр айда 96 рубль болур.
“Бункерлер чок болза, бок чыл-чылы-биле чыглып чыдып бээр. Чурттакчы чоннуң чугаалап турары-биле алырга, ооң мурнундагызынга бодаарга, элээн арыг апарган” – деп, юридиктиг килдистиң даргазының оралакчызы Виктория Ооржак демдеглээн.
/ Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны интернеттен алган.
"Шын" №43 2023 чылдың июнь 14
