Россия Федерациязының экономика сайыды Максим Решетников Тывага дүүн, апрель 12-де, келгеш барган. Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң программазының бирги чадазынче киирген төлевилелдерни боттандырып, бүдүрүлгелерни тудуп турары-биле сайыт таныжып көрген.
Чугула төлевилелдерни боттандырып турар элээн каш бүдүрүлге шөлдеринге сайыт барып четкен. Тываның малының эъдин болбаазырадып, эки шынарлыг аъш-чем аймаа бүдүреринге грант хевиринге деткимчени 2023 чылдың декабрь айда алган “Белдир” көдээ ажыл-агый кооперативиниң ажыл-чорудулгазы, тус черниң хой-өшкү дүгүнүң баштайгы болбаазырадылгазын чорудар цехти болгаш бажың эт-сеп аймаа бүдүрер фабриканы тудуп турар Кызыл хоорайда Үлетпүр индустриалдыг парк дээш өске шөлдерде ажыл-биле Максим Решетников танышкан. Дүк болбаазырадыр цех биле эт-сеп фабриказын “Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук” национал төлевилелдиң акша-хөреңгизи-биле тудуп, а оларның бүдүрүлге инфраструктуразын ТР-ниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң программазының акшаландырыышкыны-биле тургузуп турар.
Дүктүң баштайгы болбаазырадылгазын чорудар цехтиң инвестору “Сергеихинский текстиль” акционерлиг ниитилел (Владимир областан), бо төлевилелди боттандырарының үнези 295,6 миллион рубль акша. Тудуг ажылдарының 70 хуу хирези кылдынган. Инвесторнуң акша-хөреңгизи-биле дүктү чуп арыглаарынга херек технологтуг дериг-херекселди бүрүнү-биле садып алган. Оларны дерип тургузарынга белеткел ажылдары амгы үеде чоруп турар. Цехти 2024 чылда ажыглалга киирерин планнаан. Ооң бүдүрүкчү күчүзү– бир чыл дургузунда 800 тонна дүктү чуп арыглаары. Чогум-на бо хире, харын-даа мырыңай оон хөй дүктү Тываның малчыннары хойлардан кыргып ап шыдаарын эрткен чылдарда дүк садып алыр пунктуларга дужааган дүктүң хемчээли бадыткаан.
“Селера – Т” КХН-ниң төлевилели – эт-сеп аймаа бүдүрер фабрика. Ону боттандырарынга ниитизи-биле 69,36 сая рубльди чарыгдаар. Фабрикада тудуг ажылдарының 85 хуузу кылдынган. Бо бүдүрүлгени 2024 чылдың июнь айда ажыглалга киирерин планнаан. Фабрикага 20 ажылчын туруштарны ажыдар. 2025 чылда фабрика төлевилеттинген күчүзүнче үнүп, бир чылда-ла 1 сая 300 муң рубльдиң эт-севин бүдүрүп үндүрер апаар.
“Восток” КХН-ниң 2021 чылда ажыглалга киирген демир-бетон кылыглар заводунга база Решетников сайыт чораан. Заводка чаа хевирлерниң тудуг материалдарын бүдүрүп үндүрери-биле ТР-ниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң программазының акшаландырыышкын деткимчезин 2023 чылда алган. Тудуг материалдары бүдүрер чаа технологтуг шугумнарны тургузуп, 50 ажылчын олутту ажыткан. Аңаа бюджеттен дашкаар 500 сая рубль хире акшаландырыышкынны хаара туткан. 2022 чылга деңнээрге, тудуг материалдарын бүдүрүп үндүрери 1,9 хуу көвүдээн.
Ажыглап каапкан резин материалдарны чыып, үүрмектеп доорааш, ону суук тудуг материалдары-биле холааш, орук тудуунга ажыглаар плиткаларны болгаш брусчаткаларны “Тускай тудугжу “Восток” КХН бүдүрүп үндүрүп турар. Резин холумактыг тудуг материалдарын бүдүрүп үндүреринге херек технологтуг дериг-херекселди инвесторнуң 27,65 сая рубль акшазы-биле садып алган, а бүдүрүлге корпузун тударынга бодунуң хууда акша-хөреңгизин үндүрген. Ол ажылдарның түңнелинде 15 ажылчын туруштарны ажыткан.
Максим Решетниковтуң кичээнгейин кадыкшылганың “Чедер” санатор-курорт комплекизиниң тудуу хаара туткан. Ооң капитал тудуглары бүрүнү-биле доозулган, комплекстиң девискээрин чаагайжыдар, кадыкшылга эмнээшкинин чорударынга херек дериг-херекселди эптеп тургузар ажылдар амгы үеде чоруп турар. “Чедер” курортту бо чылдың чайын пансионат хевиринге ажыглалга киирерин планнаан. Аңаа хары угда 238 кижи кадыкшылын экижидип ап болур. Санатор-курорт кадыкшылга ажыл-чорудулгазынга чөпшээрел документилерни алыр талазы-биле ажыл федералдыг органнарда амгы үеде чоруп турар. Чөпшээрел документилерни алган соонда “Чедер” курорт санитар-кадыкшылга ажыл-чорудулганы долузу-биле эгелээр.
Бүдүрүлге болгаш кадыкшылга объектилеринде ажылдар-биле танышкан соонда Россия Федерациязының экономика сайыды Максим Решетников Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң программазының айтырыгларының талазы-биле чөвүлел хуралды эрттирген. Социал-экономиктиг хөгжүлдениң хууда программазының боттандырарының бирги чадазынга регионнарның аразында республика мурнуку одуругда дээрзин М.Решетников демдеглээн.
Тываның чурттакчы чонунуң бир кижиге онааштыр орулгазы Россияда ниити деңнелден бедик болган азы 23 хууга өскенин сайыт демдеглээн.
Президент Путин Федералдыг хуралга Айыткалынга регионнарның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң программаларын 2030 чылга чедир уламчылаарын саналдаан. Социал-экономиктиг хөгжүлдениң программазының ийиги чадазынга чедиишкинниг киржири-биле күрүне бюджединче үндүрүглерни киирерин көвүдедир, көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадыр бүдүрүлгелерни сайзырадып азы чаа бүдүрүлгелерни тургузуп, ажылчын олуттарны немей ажыдар, тудуг индустриязын хөгжүдер болгаш туризмни деткиир программаларны ТР-ниң Чазаа ажылдап кылырын Россияның экономика сайыды Максим Решетников сүмелээн.
Чайгы турисчи сезонга белеткелге хамаарышкан Бүгү-российжи онлайн селекторну М. Решетников эрттирген, аңаа Сибирь федералдыг округтуң регионнарының туризм талазы-биле яамыларның болгаш ведомстволарның удуртукчулары киришкен.
Ш. ЛОПСАН.
Чингис СААЯ, Александр ЕНЗАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №28 2024 чылдың апрель 13
