Эрте-бурун шагдан бээр ада-өгбениң малдарын канчаар адап чораанын, назынын канчаар ылгап чораанын база өң-чүзүнүн канчаар тодарадып чораанын допчулап таныжаал.
Хой
Хой – ниити ады, төрүүр кыс хой, он ийи чылдың сес дугаарында кирген мал болур.
Тогду – баштайгы хураганын бир дугаар төрүп турар хой, ооң назыны ийи харлыг азы хунан хой.
Кызыр хой – төрүвээн кыс хой азы бир чылын төрүвээн хой.
Хураган – хойнуң чаш төлү, бир хар чедир ниити ады. Кыс хураган азы эр хураган деп база адаар.
Ылым чаш хураган – чаа төрүттүнген хураган.
Доруккан хураган – бир айдан үш ай четкен хураган.
Часкылак – чазын төрүттүнген хураган.
Күскүлек – күзүн төрүттүнген хураган.
Дөтпе – дөрт айдан беш ай чедир хураган.
Шилеге – чазап каан хунан, назыны ийи харлыг.
Иртчигеш – чазап каан болур, назыны ийи хардан үш хар чедир.
Ирт – чазап каан болур, үш хардан өрү назылыг, чедишкен мал болур.
Кошкаржыгаш – үрелиг мал, чазаваан болгаш назыны ийи харлыг.
Кошкар – үрелиг мал, чазаваан, бир кодан хойга бир кошкар чоруур.
Хойнуң назыны
Кыскаладыр адаары: Хунан хой – ийи харлыг хой, тогду хой.
Шилеге – чазап каан болгаш назыны ийи хар азы үш харлыг.
Чедишкен хой – дөрт хардан өрү назылыг.
Ирт – чазап каан, үш хардан өрү назылыг азы чедишкен ирт.
(Уланчылыг).
“Шын” №86 2024 чылдың ноябрь 9