(1964-2018)
Монгуш Эзир-оол Сумуяевич – ыраажы, шии артизи, Тываның алдарлыг болгаш Улустуң артизи чораан.
Ол 1964 чылдың март 18-те, Өвүр кожууннуң Солчур суурунга, Надежда, Сумуя Монгуштарның өг-бүлезинге, дун оглу болуп төрүттүнген. Школачы чылдарындан-на уран чүүл көрүлделериниң идепкейлиг киржикчизи чораанын, төрээн сууру хамаан чок, бүгү кожууннуң чурттакчылары билир турган.
1981 чылда Солчур ортумак школазын чедиишкинниг дооскаш, ол-ла чайын Тываның күрүне филармониязынга ырының болгаш танцының «Саян» ансамблинге ажылдап эгелээн. Аңаа ийи чыл хире ажылдааш, эртем чедип алыры-биле, Кызылдың уран чүүл училищезинче кирип алган. Дуржулгалыг башкыларының ачызында ырлаарының чажыттарын улам-на хандыр билип ап турда, салым-чаяанныг оолду Москва хоорайда Гнессиннер аттыг күрүнениң хөгжүм училищезинче өөредип чоруткан.
Эзир-оол Монгуш, 1986 чылда, хөгжүмнүг комедия артизи деп тускай мергежилди чедип алгаш, Тываның национал театрынга ажыл-ишчи намдарын эгелээн. Үжен чыл ажыг хөглүг-баштак, каржы-хажагай, кажар-оптуг дээш, аңгы-аңгы рольдарны ойнап, көрүкчүлерниң үнелелин чаалап ап келген. Бодунуң эң-не сонуургаар ролюнга: «Ч. Айтматовтуң «Чиңгис хаанның ак булуду» деп төөгүлүг шииде эрес, дидим Абадалипти бедик көдүрлүүшкүннүг ойнааным, уттундурбас улуг чедиишкинним» – деп сеткил ханып, чугаалаар чораан. Ол ышкаш Н.Островскийниң «Ядамыкта яла чок» деп шиизинде Любовь Торцовтуң, М.Горькийниң «Ирейде» – Мастаковтуң, өлүм чок «Хайыраан ботта» – Кенден-Хуурактың, Эдуард Мижиттиң «Кым сен, Сүбедей-Маадырда» – Чиңгис-Хаанның, «Кара-Дагның казыргызында» – Самбажыктың, Фигейронуң «Эзопта» – Эфиоптуң рольдарын ойнааны кайгамчык.
Чугаа-домааның чарт, өткүт, тодазы-биле эш-өөрүнден ылгалып, амыдыралды сценадан хөйнүң мурнунга олчаан кылдыр көргүзүптер онзагай овур-хевирге ойнап шыдаарын байлакшыдып, бадыткаан, көрүкчүлерниң сонуургалын «чүшкүрген» ынак артизи, ховар үннүг ыраажызы.
Ат-сураглыг, салым-чаяаны угдунмас, артист мергежилинге ындындан бердинген Эзир-оол Сумуяевичиниң күүсеткен ырылары, ойнаан рольдары Тыва национал театрның сценазынга кезээ мөңгеде артары чугаажок.
И.Д.Ооржак белеткээн.
А.С.Пушкин аттыг Национал библиотеканың медээзинден.
