Наркотиктер болгаш угаан-медерел албаарадыр хоралыг бүдүмелдер чүгле наркоман кижиниң эвес, а харын-даа бүгү делегейде ниитилелдиң нарын айтырыгларының бирээзи болуп турар. Наркотиктиг бүдүмелдерни ажыглаарга, кижи мөзү-шынарын чидирип, организми үрелгеш, сөөлүнде барып амы-тынындан чарлып турар. Шак ындыг кижиниң чүгле боду эвес, ооң чоок кижилери база хилинчектенип турар. А күрүне ажылдаар назылыг, кандыг-ла-бир ажыктыг чүүлдү кылып болур кижини чидирип турар.
1987 чылдың июнь 26-да Наркотиктиг бүдүмелдерни ажыглаар болгаш хоойлуга удур садып-саарып турары-биле демисежир сорулгалыг делегей чергелиг конференцияга шак бо чидиг айтырыгже бүдүн делегейниң кичээнгейин угландырып, аңаа удур туржуп, ниитилелди кадык болдурар дээш, тускай планны тургускан. Шак-ла ындыг сорулгалыг Наркотиктиг бүдүмелдерни ажыглаарынга болгаш хоойлуга удур садып-саарарынга удур демисел хүнүн тургусканы ол.
Тывада база ук байырлалды чылдың-на демдеглеп эрттирип, наркотиктиг бүдүмелдерни ажыглаарынга болгаш хоойлуга чөрүштүр садып-саарарынга удур профилактиктиг ажылдарны чорудуп турар. Бо чылын июнь 26-ның хүнүнде база Арбат шөлүнге найысылал Кызылдың бүгү-ле эмнелгелериниң төлээлери чыглып келгеш, профилактиктиг акцияны байырлыг байдалга эрттирген.
Ук хемчег республиканың чурттакчы чонун хаара тудуп, кончуг солун болгаш бедик деңнелге эрткен. Кинологтар албаны өөредип алган ыттарының угаанныын, дыңнангырын, ажылдап билирин көргүзүп, чыылганнарны магадаткан. Ол ышкаш эмнелге ажылдакчыларының, аныяктарның хөй-ниити албан черлериниң төлээлери идепкейлиг киржип, флешмобту көргүскеннер. Чыылган чонга наркотиктиг бүдүмелдерден ойталап шыдавас апарган кижилерге психологтуг дуза, деткимче болгаш оларны наркотиктиг бүдүмелдерден уштуп, амыдыралын өскертир талазы-биле хемчеглерни чорудуп турар албан черлериниң дугайында буклеттерни үлээн.
Ук байырлалга кызыгаарланып республиканың наркология диспансери спортчу кылашты организастап эрттирген. Аңаа наркология, туберкулёзка удур диспансерлер, стоматология, медицина профилактиказының төлээлери киришкен. “Шупту 30 эмнелге ажылдакчызы Аныяктар сесерлиинден Национал дыштанылга сесерлиинге чедир 30 минута дургузунда кылаштажып келдивис. Агаар-бойдус база дыка эки болду. Сагыш-сеткиливис көдүрлүүшкүннүг кылаштадывыс. Моон-даа соңгаар мындыг хемчеглерни эрттирери күзенчиг-дир” – деп, наркология диспансериниң эмчизи Дарий Касыга чугаалаан.
Хемчегниң түңнелинде, ТР-ниң Хөй-ниитиниң кадыкшылга төвүнүң 3 ажылдакчызы, стоматологиядан 1 киржикчи бир дугаар кылаштап келген. Тиилекчилерни тус-тузунда шаңнап-мактаан.
Наркотиктиг бүдүмелдерге чаңчыга берген кижилерни кадык амыдыралче эгидер ажылдарны Күш-ажыл болгаш социал политика яамызында коммерциялыг эвес 3 организация ажылдап турар дээрзин яамының социал хандырылга болгаш коммерциялыг эвес организациялар-биле ажылдаар килдистиң кол специализи Чечек Назыты чугаалаан. Оларга Камбы-лама эргелелиниң удуртуп турары “Алдын чырык” фондузу, Сарыг-Сеп суурда “Хосталга” болгаш республиканың “Деткимче” төвүнде “Дамырак” организациязы хамааржыр.
Республикада наркоманияга удур ажылдап турар организацияларның немежип турары кончуг эки. Ынчалза-даа кижи бүрүзү боттарының кадыы болгаш чоок кижилериниң, чаңгыс чер чурттугларының айыыл чок чоруу дээш, наркотиктиг бүдүмелдерден ойталап, наркотиктерге чаңчыга берген улузу бар болза, оларны кадык амыдыралче эде тыртып алырын кызыдар болза эки. Бистиң чуртталгавыс-даа, кадыкшылывыс-даа боттарывыстың холувуста. Амгы-даа, келир-даа үеде канчаар амыдыраарывысты боттарывыс шилип алыр бис. Наркология диспансериниң специалистери республиканың чурттакчы чонун наркоманияга удур шупту демниг демисежирин кыйгырып турар.
/ Чыжыргана СААЯ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
"Шын" №47 2023 чылдың июнь 28
