1946 чылда 6 харлыг турган мен. Эрги үжүктү өөрени берген турган үем. Ачам арбан даргазы кижи чораан болгаш, үжүк-бижик билир. Та каяа өөренип алган кижи, даады аадың астып алган чоруур. Улуг калбак солуннарны чыып, шыгжап алган чоруур. Аалдарга үлээрин үлээш, артканын эккээр. Бир хүн ол солуннар аразындан «Черликпен» деп Салчак Токаның номун уштуп эккелген. Кежээлерде, бичии-ле хостуг үеде, ачам, авам бисти үжүкке өөредип турган. Эрги тыва үжүкке өөредип турганы ол.
Бир-ле хүн ачам: «Орус чуртундан Демир дээр эр келген. Чаа үжүк өөредир чүве-дир» — деп мынчап келген. Ам болза Пальмбах-тыр ийин. Ам бо үжүктер бо дээш, «Шын» солунну уштуп эккелген. Сонуургааш, номчуп билир эвес мен. Ол үжүктерни өгнүң ханазынга дөр бажынга дургаар азып-ла алдым. Ийи оол дуңмамны ооргамга олуртуп алгаш, аът болуп маңнап тургаш, аптарага даянып алгаш, «ЫШ Ы Н» деп адаарымга, демги оол дуңмам тургаш, ЫН дээш күштүг адаптарга, думаазы уштуна берген.
Мен оон: «ЫШ Ы Н – ЫЖЫН дээн ышкажыл» — дээримге, ачам тараа хооруп орган кижи, — «Шын дедаан мооңну, уруум» — диген. «ШЫН» дээш катап номчупкаш, шын номчуп өөренип алганым ол-дур. Эрги тыва үжүк-биле номчуп турган-даа болзумза, чаа бижиктиг «Шын» солунну бир дугаар номчуп өөренип алганым ол.
Анчимаа СОНАМ.
Кызыл хоорай.
Чурукту архивтен алган.
"Шын" №22 2025 чылдың июнь 12