Эрткен чылдан тура кожууннарда чурттакчы чонга садар хөмүр складтары ажылдап эгелээнден бээр хөмүр сөөртүлгези болгаш ооң өртек-үнезиниң дугайында айтырыглар чүгээртеп келген. Бо хүнде республика девискээринде 12 складты “ТСП” күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезинче шилчиткен. Оларның бирээзи Бай-Тайга кожууннуң Тээлиде.
Бо чылын одалга сезону Бай-Тайга кожуунга багай эвес эгелээнин кожуун чагырыкчызы Аржаан Хертек чугаалаан:
– Бистиң кожуун девискээринде 41 объект бар. Олар график ёзугаар кышка белеткел ажылын, ооң иштинде одаар хөмүр сөөртүлгезин озал чок, үе-шаанда чоруткан. Бир дугаарында, кожуун төвүнден эң-не ырак чыдар Кара-Хөл суурувуска хөмүрнү август айда-ла сөөртүп чедирип каапкан. Амгы байдал-биле алырга, кожуун девискээринде бүгү социал объектилер одаар хөмүр-биле шупту хандыртынган. Чонга садар хөмүрнү “ТСП” КУБ долузу-биле харыылап эгелээни-биле бо талазы-биле нарын айтырыглар чок. Эрткен чылга көөрде, бо күс кончуг чылыг болуп тур. Чылыг хүннер узааны-биле чонга хөмүр одаарынга бичии камналгалыг болуп турар.
Кожуунда хөмүр склады сентябрь айдан тура ажылдап эгелээн, амгы үениң негелдези ёзугаар чугула дериг-херексел-биле четчеленген, девискээрни долгандыр хайгаарал чорудар видеокамераларны салган, электроннуг деңзи, хөмүр чүдүрер чаа трактор ажылдап турар дээрзин Бай-Тайга кожуун чагырыкчызының оралакчызы Аяс Хертек дыңнаткан:
– Одаар хөмүрнү чонга 1 тоннада 3980 рубль өртекке садып турар. Ол түңге хөмүрнү чүдүрүп чедиргени дээш немежир акшаның хемчээли сөөртүп чедирер чериниң ырак-чоогундан хамааржыр. Чижээ, Хемчик болгаш Найырал суурларже чедиргени дээш 300 рубльди немээр. Оон аңгыда, кожууннуң социал албан черлери-биле керээ ёзугаар хөмүрнү дүжүрүп турар. График ёзугаар ажыл чоруп турар.
Бай-Тайга кожуунда ниитизи-биле 10 муң ажыг кижи чурттап турар. Оларның аразында 131 өг-бүлеге “Социал хөмүр” губернатор төлевилели-биле халас хөмүрнү дүжүрген дээрзин кожуунда Өг-бүле болгаш уругларның социал камгалал төвүнүң директору Чодураа Сегбе чугаалады:
– Эрткен чылын “Социал хөмүр” деп программа-биле 129 өг-бүлеге хөмүрнү дүжүрген болза, бо чылын 131 өг-бүле бүрүзүнге 2 тонна 100 кил халас хөмүрнү дүжүрген бис. Губернатор төлевилели ёзугаар дөрт болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге мындыг деткимчени бээри көрдүнген. Уругларының улуу 18 хар четпээн болуру база чугула. Ол өг-бүлелерде уруглар саны 794 кижи. Оларның аразында 7 ажы-төлдүг өг-бүле база бар. Бо хүнде ол өг-бүле кожуунда эң-не хөй ажы-төлдүг кылдыр санадып турар.
Бай-Тайганың Тээли ортумак школазының башкызы, дөрт ажы-төлдүң авазы Шеңне Хертекке шак мындыг деткимче дыка улуг дуза болган.
— Бир хүн ажылдааш, чанып кээримге, херимивис иштинде хөмүр дүжүрүп каан болган. Ооң мурнунда мындыг деткимче ап көрбээн болгаш, дыка амыраан бис. Өг-бүлевиске дөрт дугаар уруг немешкени-биле бистиң кожуун социал хөмүр алыкчыларының аразынче бисти кииргенинге өөрүп четтиргенивисти илередир-дир бис.
Уругларывыстың улуу 10 класс, оон бичиизи 7 класс, ооң адаанда уруувус 3 харлыг, хеймери — 1 харлыг. Бажыңывыс даштан кылган болгаш, бир одалга сезонунда 10 тонна хөмүр-дашты одаптар бис. Бо 2 тонна халас хөмүр дээрге, ол безин биске дыка улуг деткимче-дир — деп, аныяк башкы өөрүшкүзүн чажырбайн чугаалады.
Ниитизи-биле Бай-Тайга кожуунда шупту социал албан черлери кыжын одаар хөмүр-биле хандыртынган. Ол ышкаш социал хөмүр алыкчылары шупту халас хөмүрнү алган. Бо хүннерде хөмүр складында 180 тонна хөмүр-даш курлавыры бар.
Карина МОНГУШ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №79 2023 чылдың октябрь 18
