Чоокку үеде хоорай, суурларывыс чаагайжыттынып, чаарттынып, хөгжүп турарын көөрге өөрүнчүг-дүр. Ынчалза-даа бок айтырыы черле экиживес боор-дур. Чон караа көскү, чер-черлерде чыглы берген боктар ам-даа хөй. Чижээ, эрткен дыштаныр хүннерде кудагайларывыс-биле таныжып Тес-Хем кожууннуң Белдир-Арыг сумузунга четтивис. Кудаларывыс бисти суурдан ырак эвесте, Теве-Хая деп онзагай, чараш черге чедирди. Ылап-ла агаар-бойдузу чараш, төөгүлүг чер болду. Теве-Хаяны көөрге езулуг теве дүрзүзүнге дөмей, дыка-ла сонуургап, онзазынып көрдүвүс. Арыг агаарга дыштанып, чурукка тырттыржып алдывыс.
Чүгле сагышты бир чүүл өйүп тур — Теве-Хаяже баар орук дургаар бок километр-километри-биле чаттыла берген чыдар болду. Кудамдан айтырарымга, ол бок чылдары-биле аштаттынмаан деп чугаалады. Белдир-Арыгның база кожуун төвү Самагалдайның чурттакчыларының богу хевирлиг. Тус черде бок октаар тускайлаттынган чер чок хире. Кожуунга өске черлерден туристер-даа кээп турар болгай, ол орук дургаар бокту көргеш, чүү деп бодаар ирги? Бойдустан чайгаар бүткен онзагай черни кадагалап, карактавайн турары хомуданчыг-дыр. Чедери ырак кожуун, суурлар харын ындыг-ла ыйнаан. Ам бо найысылалдың Вавилин ээтпээнде кезек черлерде база шак-ла ындыг, ылаңгыя бок октаар бункерлер тургузуп каан черниң девискээрин долгандыр дыка улуг шөлде бок-күзүрүм, эрги эт-сеп дээш чүү-даа бар. Саазыннар, пакеттерни шуут ырадыр хадып каапкан. Ону долгандыр ыт-куш чыылган. Ол хамык бок ам-даа бөгүн ында бар, чон көрүп эртип турар-дыр.
«Шынның» эрткен үндүрүлгезинде «Бок дээш төлээр апаар» деп чүүл үнген. Ында бижип турары бок үндүр сөөрткен дээш кээп турар квитанцияларга чамдык улус чөпшээрешпейн турар дээн-дир. Кижиниң амыдыралында хүн-бүрүде богу турар, ону черле үндүр октаар болгай. Ол богуңну сөөрткен дээш, черле төлээр апаар сен. Канчап электри, чылыг, суг ажыглаан дээш төлеп турар-дыр бис, ол база кижилерниң күжү, ажылы ышкажыл. Машина-балгадынга халас бок сөөртүр кижилер бар бе? Чок.
Чурттап турар девискээри арыг-силиг болурун кым-даа күзээр болгай. Ынчангаш кижи бүрүзү бодунуң девискээри, чурттап турар чериниң арыг-силии дээш харыысалгалыг болур болза, ынчан бо чидиг айтырыгдан уштунар бис.
Айлаңмаа УШТУЛАҢ.
Кызыл хоорай.
Чурукту интернеттен алган.
«Шын» №20 от 2025 чылдың май 29