Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының президентизиниң бирги оралакчызы кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар. Ноябрь 20-де, Москвада «Россия» бүгү-делегейниң делгелге-шуулган үезинде, ат салыр езулал болуп эрткен.
Республиканың эрге-чагыргазы биле Орус географтыг ниитилел регионнуң экология болгаш туризм, бойдус курлавырларын база культурлуг өнчү салгалын шинчилээр адырда төлевилелдерни кады боттандырарын дугурушкан. Эртемденнер Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде планнарын болгаш программаларын ажылдаарынга база эксперт анализин кылырынга белен. Ылаңгыя, Тываның экологтуг айыыл чок чоруун хандырары, бойдус байлаан чөптүг ажыглаары, долгандыр хүрээлелге болгаш ооң камгалалынга багай салдарны кызырары-биле холбашкан программалар дугайында чугаа болган.
Владислав Ховалыг езулал үезинде сөстү алгаш, Тыва биле Орус географтыг ниитилел дыка хөй чылдарда кады ажылдап турарын демдеглээн. Республикада ниитилелдиң регионалдыг салбыры 1974 чылда-ла тургустунган. Сергей Шойгу ОГН-ни удуртуп эгелээрге, кады ажылдажылга идепкейжээн. Элээн каш чыл үргүлчүлеп турар «Кызыл – Курагино» археология экспедициязы – эң улуг бот-идепкейлерниң бирээзи. Делегей ужур-уткалыг тывыштарны болгаш ажыдыышкыннарны кылырынга аңгы-аңгы чурттардан 500 ажыг эртемденнер, 2,5 муң хире волонтерлар киришкен.
«Чүгле чаңгыс географиядан дашкаар шагда-ла үне берген кады эштежилгевистиң амгы ажыл-чорудулгазын Орус географтыг ниитилел-биле чарган бо дугуржулгавыс чаа деңнелче үндүрүп эккээринге бүзүрээр мен. Орус географтыг ниитилел бөгүнде бойдус курлавырларын, агаар-бойдус өскерлиишкиннерин, девискээрлер хөгжүлдезиниң айтырыгларын, долгандыр хүрээлел камгалалын шинчилеп турар. Тыва бо планда эртемденнерге бүрүн шинчилеттинмээн курлавырлары-биле байлак. Ооң-биле чергелештир республика кончуг дүрген сайзырап турар болгаш, эртемденнерден, эртем-шинчилелдеринден ханы болгаш чөптүг үнелелге хереглелдиг. Анаа-ла дужа келбижеге эвес, а доктаамал болгаш эки организастаттынган. Шак ындыг харылзаа-биле ажылдаарын дугуруштувус» — деп, Тываның Баштыңы ОГН-биле кедизинде ажылдаарының чорудуун дыңнаткан.
Орус географтыг ниитилел 1845 чылда тургустунган делегейде эң улуг географтыг организацияларның бирээзи болуп турарын сагындыраал. Чурттуң күчү-шыдалын көргүзеринге географиязын тайылбырлап, Россияның төөгүзүн болгаш культура өнчүзүн кадагалап, бойдус камгалал, өөредилге, шинчилел ажылдарын чорудуп, география болгаш холушкак билиглер адырында эртем чогаадылгазынче аныяктарны калбаа-биле хаара тудары – ОГН-ниң сорулгазы. Специалистер база энтузиастарны, аян-чорукчуларны, экологтарны, хөй-ниити ажылдакчыларын, меценаттарны – Россияның дугайында чаа чүүлдерни билип алыксаан, ооң бойдус байлаан, культурлуг болгаш бойдус өнчүзүн камгалап кадагалаарынга дуза кадыксаан шупту кижилерни Орус географтыг ниитилел эвилелдеп турар.
ТР-ниң Чазааның парлалга албаны.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.
«Шын» №89 2023 чылдың ноябрь 22
