Тываның Чазааның сайтызында медээлер-биле алырга, бо чыл дургузунда 100 ажыг километр орук септеттинген. Оларның бирээзи Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Аксынче кирер черде орукта асфальтыны чаарткан. Ол суурнуң чадаг-даа, машиналыг-даа кижилеринге айыыл чок болгаш эптиг байдалды тургузар. Ук орукту федералдыг программа-биле чаарткан.
“Бо орукту күрүнениң “Суур девискээрлериниң комплекстиг хөгжүлдези” деп федералдыг төлевилелдиң акшаландырыышкыны-биле кылып турар. Бо чылын көрдүнген барык 7 хемчег кылдынган. Орук тудуу доостур четкен” – деп, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызы Шолбан Лакпажап чугаалаан.
Бүрен-Аксынче кирер 7 км ажыг орук участогунуң септелгези апрель айда эгелээн. Септелге ажылдарын “Строй-Экспресс” КХН-биле чардынган керээ ёзугаар кылып чорудуп турар.
“Бо орукту чаартыр капитал септелге ажылдары бо чылдың чазын-на эгелей берген. Мында ниитизи-биле 30 кижи ажылдап турар. Колдуунда үениң хөй кезии белеткел ажылдарынче кирген” – деп, “Строй-Экспресс” КХН-ниң участок даргазы Айдың Саая дыңнаткан.
Септелге ажылдарын чорудуп турар үеде ниитизи-биле 10 ажыг тускай техниканы ажыглаан. Оларга 4 самосвал, экскаватор, бульдозер, автогрейдер, довурак дескилээр каток, суг сөөртүр машина, орук кылырда, довурак үлдүрертир фреза деп техника хамааржыр.
“Орукту кылып турар үеде бүгү-ле күрүне стандарттарының негелделеринге дүүштүр орук дүрүмнерин шуптузун сагаан. Амгы үеде чүгле орук демдектерин болгаш оруктуң кыдыынга 176 метр херим кылыры арткан” – деп, Каа-Хем кожууннуң чагырга даргазының амыдырал-хандырылга талазы-биле оралакчызы Саванды Маадыр-оол демдеглээн.
Амгы үеде бо оруктап машиналар аргыжып эгелээн. Чолаачылар-даа, чадаг кижилер-даа бо оруктуң септелгезин хөй-хөй чылдар дургузунда манап келген. Ам-на оларның күзели бүткен, орук кылдынган.
Бүрен-Аксы суурнуң чурттакчызы Тайгана Куулар бөгүнгү болуушкунга хамаарыштыр өөрүшкүзүн илереткен: “Мынча узун орукту септеп каанынга канчаар-даа аажок өөрүп тур бис. Дыка үр мындыг септелге-даа турбаан. Оруктуң кылган шынарынга база аажок таарзынып тур бис. Ооң калбара бергени база биске эптиг байдалды тургускан”.
2024 чылда Россияның суур девискээрлериниң комплекстиг хөгжүлдезиниң 85 төлевилелин боттандырары-биле, 193 орукту кылырынче 34 миллиард рубльди аңгылаан. Деткимче, бир дугаарында, суурларда чурттакчы чоннуң амыдыралының деңнелин экижидеринче угланган. Тывада янзы-бүрү национал төлевилелдер дузазы-биле 190 муң дөрбелчин метр орукту шывар сорулга салдынган.
Чыжыргана СААЯ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №82 2024 чылдың октябрь 26
