Бо сезонда чонга хөмүр-даш садарда, «Хөмүр продукциязы» деп күрүнениӊ информация системазын ажыглаар. Каа-Хемниӊ, Чадаананыӊ уургайларындан хөмүр-дашты регионалдыг автоматчыткан система таварыштыр садар.
Ук программаны Новосибирск хоорайда «Информастыг система болгаш сервис» күрүне компаниязы Тываныӊ Одалга болгаш энергетика яамызыныӊ чагыы-биле ажылдап кылган.
2022 чылдыӊ декабрь 27-де Тыва Республиканыӊ Чазаа биле Тываныӊ даг-руда компаниязы социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулга чарып алган. «Хөмүр продукциязы» деп күрүнениӊ информация системазын дугуржуп алганы ёзугаар ажыглалга киирер.
«Хөмүр продукциязы» күрүнениӊ информация системазы дээрге печка одаар бажыӊда чурттап турар хамааты бүрүзүнге онааштыр доктаадып каан хөмүр-даш нормазынга дүүштүр садыг-саарылганы учеттаар ужурлуг тускайлаттынган программа болур. Ооӊ кол сорулгазы – чагыглар хүлээр, чонга хөмүр-дашты чедимчелиг болгаш чогумчалыг хуваар ажыл-чорудулганы автоматчыдары. Хөмүр одаар черлерниӊ даӊзызын автоматчыткан системаже кииргеш, хөмүр складтарында одаар чүүлдү учеттаар болгаш ооӊ ажыл-чорудулгазын хынаар.
«Хөмүр продукциязы» деп системаны Тываныӊ Одаар чүүл болгаш энергетика яамызы, Каа-Хемниӊ, Чадаананыӊ уургайлары, хөмүр-даш складтары болгаш печка одаар бажыӊда чурттап турар улус ажыглаар.
Печка одаар бажыӊныӊ шөлүнүӊ хемчээлин көрүп тургаш, кайы хире хөмүр херегин тодарадып санаар. Платформаны ажылдадып эгелээр мурнунда, чер бажыӊ бүрүзүнүӊ ээлериниӊ дугайында чугула медээни күрүнениӊ информация системазынче кииргеш, оларны бүрүткээр. Ооӊ соонда, хөмүр-дашты онлайн-платформа таварыштыр садып ап болур.
Муниципалитет бүрүзүнүӊ чурттакчыларын «Хөмүр продукциязы» деп системага кожуун азы хоорай чагыргалары бүрүткээр. Онлайн-платформаныӊ сорулгазы – чонга хөмүр-дашты Тываныӊ Чазааныӊ доктаадып каан өртээнге садар ажылды хандырары.
Автоматчыткан системалыг программа бажыӊ бүрүзүнге кайы хире хөмүр-даш херегин ооӊ шөлүнүӊ хемчээлинден тодарадып санап турар. Бир чылда ол бажыӊга кайы хире хөмүр херегин тодараткаш, бажыӊ бүрүзүнүӊ нормативин доктаадып тургузар.
Өреге бүрүзү нормалап каан хөмүр-дажын доктааткан өртээ-биле хөмүр складындан үндүрүп бээр. Шак ол өртектерни Тыва Республиканыӊ Чазааныӊ 2022 чылдыӊ декабрь 30-де үнген 879 дугаарлыг доктаалы-биле бадылаан. Хөмүр-дашты уургайдан складка чедиргениниӊ чарыгдалын, хөмүр-дашты килдээр, транспортче чүдүрер талазы-биле хандырылгаларныӊ өртээн база киир санап каан.
Хөмүр-даш ажыглаар кижи бүрүзү Госуслуги системазынга бүрүткедип алырга, аӊаа складтан хөмүр-даш алыр тускай QR-кодту чорудуп бээр. Бүдүн чылдыӊ хөмүр-даш нормазын хары угда садып ап болур. Бир эвес ону үзүктеп садып алыр болза, бүдүн чылдыӊ нормативинден кажан, кайы хире хөмүр алганын система демдеглеп турар.
Онлайн-платформа таварыштыр чонга хөмүр-дашты адрестиг кылдыр садары дээрге чиижеӊ чорукту болдурбазынче угланган. Чамдык улус уургайдан хөмүр-дашты анаа чурттакчы чоннуӊ тарифтери-биле садып алгаш, ооӊ соонда хөмүр-дашты юридиктиг организацияларга, ооӊ иштинде Тывадан дашкаар өске черлерге чедире бергеш, элээн хөөдүп алган өртээ-биле садып турган.
Онлайн-платформа таварыштыр ажылдаарга, ындыг практиканы ажыглавас апаар. Тываныӊ даг-руда компаниязы хөмүр-дашты чүгле «Хөмүр продукциязы» күрүнениӊ информация системазын таварыштыр садып-саарар.
Тываныӊ Одаар чүүл болгаш энергетика яамызыныӊ санаашкыны-биле алырга, республиканыӊ чурттакчылары 2022-2023 одалга сезонунуӊ эгезинден тура 178 349,50 тонна хөмүр-дашты ажыглаан. Кызыл хоорайга 54 239 тонна хөмүр-дашты одаан.
Тываныӊ чурттакчыларынга 2022-2023 чылдыӊ одалга сезонунуӊ дургузунда 232 588,50 тонна хөмүр-даш херек болган. Тываныӊ даг-руда компаниязы «Хөмүр продукциязы» деп күрүнениӊ информация системазын таварыштыр шак ол норманы хандырып, чонга хөмүр-дашты доктааттынган тарифтер ёзугаар садып-саарар ужурлуг.
Тыва Республиканыӊ Чазааныӊ медээлеринден Р.Демчик белеткээн.