Тывада амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлинден эвээш орулгалыг чурттакчы чоннуң саны 2024 чылда 3,1 хуу, азы 23,5-тен 20,4 хуу чедир эвээжээн. Ол Россияда ядыы-түреңги чоруктуң деңнелин эвээжеткениниң талазы-биле эки түңнелдерниң бирээзи болур. Оон аңгыда, республикада кижи санынга хамаарыштыр акша-хөреңги орулгазының эрткен чылга деңнээрге, 27,5 хуу өзүп, бедик көргүзүглүг болганын Росстат демдеглээн. Тыва ол көргүзүг талазы-биле РФ-тиң регионнар аразынга 22-ги черни, СФО-да 4-кү черни ээлээн.
2019 чылда республиканың бүгү чурттакчы чонунуң 34 ажыг хуузу ядыы деп албан езузу-биле санаттынганын сагындыраал. Ол дээрге Чазак Даргазының оралакчызы Татьяна Голикованың сөстери-биле алырга, ядыы-түреңги чоруктуң «болуп көрбээн бедик» деңнели болган. Сөөлгү алды чылда Тывада эвээш орулгалыг чурттакчыларның саны 1,6 катап эвээжээн – амгы үеде өске кандыг-даа регион ындыг бурунгаарлаашкынны чедип албаан. Ниитизи-биле Россияда 2019 чылдан 2024 чылга чедир ядыы чоннуң саны 12,3-тен 7,2 хуу чедир эвээжээн.
ТР-ниң Күш-ажыл яамызы ядыы-түреңги чоруктуң деңнелин эвээжедиринге федералдыг болгаш регионнуң Чазааның деңнелинде тускай сорулгалыг политика идигни берип турар деп демдеглээн. Ажы-төлдүг өг-бүлелерниң, ылаңгыя хөй ажы-төлдүг болгаш эвээш орулгалыг өг-бүлелерниң хууда бүрүткелин тургускан. Оларга социал деткимче-ниң – пособиелерден эгелээш, социал керээлерге чедир янзы-бүрү хемчеглерни ажылдаткан.
Республикада экономиктиг байдал база турумчаан, бирги ээлчегде социал-экономиктиг хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазын боттандырганы-биле. Тыва 6 млрд рубль федералдыг деткимчеге немей 8 млрд ажыг рубльге бюджеттен дашкаар инвестицияларны хаара тудуп, 1,8 муң чаа ажылчын олуттарны тургускан.
Тудуг адыры шапкын хөгжүлдени алган. Республика 2019 чылда 112,9 муң дөрбелчин метр чуртталга шөлүн киирген болза, 2024 чылда ол көргүзүгнү 340 муң дөрбелчин метр чедирип, рекордту тургускан. Оон аңгыда, хуу инвесторлар тудуг комплекизинче кирип, үлүглүг тудуг идепкейлиг хөгжүп эгелээн.
Республика ядыы-түреңги чорук-биле демиселче улуг сорулгаларны салган. Регион программазында көрдүнген планнар ёзугаар 2030 чылга чедир ядыы-түреңги чоруктуң деңнели 15 хуу чедир эвээжээр ужурлуг.
А. МОНГУШ.
Чурукту интернет четкизинден хоолгалаан.
“Шын” №17 2025 чылдың май 8