2024 чылдыӊ май 18-тен бээр Каа-Хем кожууннуң төвү Сарыг-Сеп суурда сарыг шажынның хүрээзи туттунуп турар.
Ук хүрээни тударын Раиса Сымчан-ооловна Тожу тускай шериг операциязынга ада-чуртун камгалап тургаш, маадырлыы-биле бажын салган оглу Начын-Мерген Викторович Тожуга, дайын шөлүнге чок болган маадыр оолдарның чырык адынга тураскаадып, база дайынга оолдарын, чоок улузун чидирген аваларга, ийлээн сагыш-сеткилин оожургадып, авыралдыг Будда башкының өөредииниң ачызында шупту талазы-биле эки деңнелди чедип алыр тайбыӊның хүрээзи болзун дээн сеткили-биле туттуруп эгелээн. Хүрээ тудуунуӊ таваан Тываның Камбы-ламазы Гелек Нацык-Доржу арамайлап ыдыктаан.
Хүрээ кылырынга хүндүлүг иениӊ бодунуӊ ѳмүнээзинден бергени база ол ышкаш күзелдиг чоннуң шыдаар шаа-биле чыгган акша-хѳреӊгизи үнүп турар.
Раиса Сымчан-ооловна биле оглу Начын-Мерген Викторович Тожулар кайызы-даа эмчилер. Олар амы-тынның болгаш Ада-чурттуң камгалакчызындан сагыш-сеткилдиң домнакчылары апарган дээр болза, кандыг-даа чазыг чок.
Начын-Мерген Тожу ТШО-нуң киржикчизи, Каа-Хем кожууннуң төп эмнелгезиниӊ дүрген дуза чедирер салбырынга фельдшер эмчи болуп, хөй-хөй улуг-биче кижилерниң амы-тынын камгалап, могаг-шылаг чок ажылдап чораан. ТШО эгелей бээрге, эриг баарлыг эмчи Ада-чуртун камгалап, ажы-тѳлдүӊ тайбың келир үези дээш эки турачы кылдыр чоруткан. Кандыг-даа үеде дүрген дуза чедирер ажылының аайы-биле база-ла дайын шөлүнге мурнуку одуругга балыгланган эш-өөрүнге дуза чедирип тургаш, амы-тынындан чарылган.
Ие кижи чеже-даа дайын-чаа шөлүнге оглун чидирзе, долгандыр кижилерге буян чедирерин кызыдып чоруур, ындыг кижилерниӊ бирээзи— Раиса Тожу. Раиса Сымчан-ооловнаның өскен-тѳрээн чери — Каа-Хем кожуун. Ол 30 чыл ажыг Каа-Хем кожууннуң төп эмнелегезиниң хирургия салбырынга эмчи сестразы болуп ажылдааш, хөй-хөй аарыг кижилерге ачы-буянын чедирип келген, алдар-макталдыг эмнелгениң ажылдакчызы. Каа-Хем кожууннуң улуг-биче чону «Рая угбай азы тётя Рая» деп чугаалажыр, боду база ол адынга чаӊчыга бергени-даа кончуг. Амыдыралдыӊ ие кижиге онааштырган ажыг аагын чүъктеп-даа чорза, оглунуӊ чырык чер кырында арттырган изи ол болзун дээн күзели күштүг болуп, чоок улузу-биле сүмелешкеш, хүрээ туттурарын шиитпирлээннер. Делегейде мөӊге чүве чок деп улуг ада-өгбелеринден, сарыг шажынның өөредиинден, лама башкыларындан дыӊнап, берге байдалга таварышкан улуска хензиг-даа болза, дуза болуп, сарыг шажынның өөредииниң ачызында хилинчек-човулаңдан адырлып чорзун дээн бодалы-биле туттуруп турар хүрээниӊ тудуу адакталып, удавас доостур дээрзинге чон бүзүреп турар.
Келир өйде Сарыг-Септе сарыг шажынның чаа хүрээзи чүгле Каа-Хем кожуунга эвес, бүдүн Тывага, эрткен-дүшкен чонга буян-кежикти чедирер дээрзинге кандыг-даа дадагалзал турбас.
Чойгана САНЧАТ-ООЛ,
Каа-Хем кожууннуӊ Салчак Тамба аттыг төпчүткен ном саӊының национал чурт-шинчилел килдизиниң эргелекчизи.
Сарыг-Сеп суур.
«Шын» №4 2025 чылдың февраль 6
