Бөгүн Кызылга Тиилелгениң шөлүнге Ада-чурттуң Улуг дайынынга маадырлыы-биле амы-тынын салган солдаттарның чырык адын мөңгежидер база тайбың амыдыралды чаалап берген дайынның хоочуннарынга мөгейиг ёзулалын Россияның болгаш Тываның ыдык ырылары база кажыыдалдың минутазы-биле илередип, боодал чечектерни тураскаалдарга салган.
Аңаа Тываның Баштыңының оралакчызы Орлан Сарыглар, Дээди Хуралдың Даргазы Каң-оол Даваа, шериг албанныглар, хоочуннар база юнармейжилер киришкен.
1941 чылдың июнь 22-де даңгаар эртен оор ёзу-биле хенертен фашистиг Германия Совет Эвилелинче халдап кирген. Ол хүнден эгелээш, Совет Эвилели биле фашистиг Германияның аразынга 1418 хүннер болгаш дүннер иштинде (4 чыл) үргүлчүлээн Ада-чурттуң Улуг дайыны эгелээн.
Фашистиг Германия төөгүде кижи көрүп көрбээн көвей чепсектиг армиялыг Совет чуртунче халдап кирген: 190 дивизия (5 миллион чедир кижилер), 4 муң ажыг танкылар, 47 муң ажыг ок-чепсек болгаш миномёттар, 4 миллион 3 муң ажыг самолёттар, 250 чедир корабльдар. Оларга удур Совет Эвилелинден 186 дивизия (3 миллион хире кижи), 3 миллион 9 муң ажыг танкылар, 10 муң самолёттар тудушкан.
Дайын эгелээн хүнде Тыва Арат Республиканың Улуг Хуралының ээлчеглиг съездизинге делегаттар фашистиг Германияга дайынны чарлаар дугайында шиитпирни үндүрген. ТАР Германияга удур дайынны чарлаан баштайгы даштыкы күрүне болган. Дайын чылдарының үезинде республиканың чону Совет Эвилелинге бүгү талазы-биле дузазын көргүскен. Кызыл шериглерниң одуруунга Тыва Арат Республикадан муң-муң совет хамаатылар, оларның иштинде тыва эки турачылар сеткилиниң кыйгызы-биле дайзынга удур демисежип турган.
Дайын үезинде совет солдаттар, совет чон эң-не демниг, маадырлыг чоруун көргүскен. Совет Эвилели Улуг Тиилелгени хөй чидириглерлиг чедип алган. Дайын үезинде 11 миллион ажыг совет кижилер амы-тынындан чарылган болгаш ис чок читкен.
Каржы-дошкун, аш-чуттуг, түрегделдиг дайын чылдарында амы-тынындан чарылган база бо хүнге чедир чурттап четтикпейн барган солдаттарга мөңге алдар.
Бистиң корр.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруу.
