Ада-чурттуң Улуг дайынының Тиилелгезиниң 80 чыл оюнга тураскааткан хемчеглер хөйү-биле республикада болуп эртип турар. Регионнуң өөредилге черлеринге сактыышкын кичээлдери база үргүлчүлээн.
Кызылдың 11 дугаар школазы бо чылын ук кичээлдерни “Бистиң өг-бүлелеривистиң сактыышкын ному” деп ат-биле ажык микрофон хевиринге эрттирген. Директорнуң кижизидилге талазы-биле чөвүлекчизиниң эгелээшкини-биле олар Бүгү-российжи акцияга каттышканнар. Ол анаа-ла ындыг төөгү чугаалаары азы өөредилге номундан номчулга эвес, кижи бүрүзүнүң дайын хоочуну өгбелериниң дугайында сактыышкыннарже шымнып кирери болган.
Школаның директору Екатерина Китайкина өөреникчилерге Тиилелге хүнүнүң ужур-утказын тайылбырлап, бодунуң өгбелериниң дугайында сактыышкынны кылып, оларга чоргаарланып чоруурун илереткен.
“Бистиң уругларывыс Ада-чурттуң Улуг дайынынга киржип чораан өгбелериниң дугайында бүгү школаның өөреникчилеринге чугаалаар аргалыг болдулар. Оларның аразында тыва эки турачылар, Совет Эвилелиниң маадырлары, тылдың киржикчилери дээш кымнарны чок дээр. Тиилелге хүнүнге тураскааткан бөлүк хемчеглерниң эгезин шак мындыг тускай хевирге бир дугаар эрттирип турарывыс бо. Класс бүрүзүнге аңгы-аңгы эрттиреринге бодаарга, өөреникчилерни чаңгыс черге чыыпкаш, дыңнаарга, уруглар дайын хоочуннарының дугайында хөйнү билип алыр. Үе эртерге-даа бистиң маадыр өгбелеривистиң дугайында сактыышкыннарывыс уттундурбас ужурлуг. Бис, өөредилге албан чери болганывыста, өөреникчилеривис төөгүнү бүгү назынында сактып артып каары-биле, ону дилеп тыпкаш, чугааладыр, ук билиглерин быжыглаары – бистиң хүлээлгевис, чедип алыр ужурлуг сорулгавыс-тыр. Мында келген кижи бүрүзүнүң сактыышкыннарын хөй кижи билген турары күзенчиг” – деп, директор чугаалаан.
Директорнуң сактыышкынының соонда бирги классчылардан эгелээш доозукчуларга чедир боттарының Ада-чурттуң Улуг дайынынга киржип чораан өгбелериниң база кижи бүрүзү бүгү чурт дээш эгин-кожа демнежип чораанының дугайында төөгүлерни чугаалааннар.
Уругларның чамдыызы бисти тайбың дээр адаанга чурттазын дээш, тулчуп чораан фронтучу кырган-ачаларының, өскелери дайын чорупкан эр кижилерниң орнунга станоктарга ажылдап, тараа ажаап, ажы-төлүн кижизидип, боттарының холдары болгаш буянныг чүректери-биле бисти камгалап, дайынчыларга дузалажып чораан ажыл-ишчи кырган-аваларының дугайында сактыышкыннарны кылганнар. Балыгланган солдаттарны шарып, эмнеп, катап база тулчуушкунче эгидип турган эмчи сестраларының, Ленинград блокадазын улуг кижилер дег чурттап эрткен чаштар дугайында төөгүлерни база номчаан.
Шак бо хемчегге кижи бүрүзү салгалдан салгал дамчаан, маадыр өгбелериниң дугайында чылыг сактыышкыннарны бижип белеткээн, боттарының холдары-биле кылган номчугаштарны тудуп алгаш келгеннер. Ада-иезинден уругларынга дамчып келген шак бо төөгүлер кезээ мөңгеде кадагалаттынып артар ёзулуг-ла үнелиг эртине-дир.
Бо хемчег өзүп олурар салгалдарга Ада-чурттуң Улуг дайынының Тиилелгезин бистиң өгбелеривис боттарының канчаар-даа аажок үнелиг амы-тыны, кадыкшылы-биле эккеп бергенин, аңаа ол үеде өг-бүле бүрүзү боттарының үлүг-хуузун чурттуң ниити сорулгазынче киирип турганын билиндирип, кижи бүрүзүнге бис шупту кады демниг бис деп сагыш-сеткилди оттурган. Бо сактыышкыннар тайбыңны болгаш хосталганың үнези кайы хирел дээрзин салгал бүрүзүнге сагындырбышаан, бистиң өгбелеривистиң эрес-дидим чоруунуң херечизи болуп артар.
“Бистиң уругларывыс төрээн кижилериниң маадырлыг эрткен үезин кезээде сактып, үнелеп чоруур болзун. Шак бо сактыышкынның номнары салгалдан салгалче буянныг ажыл-херээн уламчылап, кезээ мөңгеде чурттаар болзун” – деп, директорнуң кижизидилге талазы-биле оралакчызы Сылдысмаа Хөлбең чугаалаан.
“Сактыышкынның ному-биле” эгелээн бөлүк хемчеглер дараазында хүннерде өөреникчилерниң боттарының киржилгези-биле байырлыг концерт база Тиилелгениң чыскаалы-биле уламчылаан. Концертке уруглар дайын хоочуннары өгбелеривиске чоргааралды, сактыышкынны оттурар ырыларны ырлажып, шүлүктерни аянныг номчуп, төөгүнүң кезектерин ойнап күүсеткеннер.
Оон аңгыда, амгы үеде болуп турар ТШО киржикчилерин база олар утпааннар. Удавас, май 16-да, ук школаның доозукчузу болур ТШО киржикчизинге мемориалдыг самбыраны ажыдарынга белеткенип турарлар.
Чыжыргана СААЯ.
Сылдысмаа Хөлбеңниң тырттырган чуруктары.
“Шын” №17 2025 чылдың май 8
