2023 чылды Тыва Республикага Чоннуң чаңгыс деминиң чылы кылдыр чарлаан турган. 2024 чылдың январь 23-те В. Көк-оол аттыг Национал хѳгжүм-шии театрынга ону түңнээн улуг хемчег болган. Аңаа ачы-буян кылып чоруур аныяктар, фондулар удуртукчулары, чурттуң сайзыралынга үлүг-хуузун киирген депутат-даа кижилерни Чазак шаңнап-мактаан. Уран чүүл мастерлериниң оюн-тоглаа, концерти-даа солун болган. Ачы-буянның янзы-бүрү угланыышкынныг акциялары черле шагдан бээр болуп келгенин билир бис. Сѳѳлгү 2–3 чылдарда Украинада тускай шериг операциязы-биле чергелештир ачы-дуза чедирилгези улам-на хемчээли улгадып, үзүк чок чоруп тур. Бурунгаар кѳрүштүг, байлак сеткилдиг чонувус, күрүневис берге байдалда кижилерге чылыг холун сунуп келир чаагай чаңчылдыг.
Маңаа демдеглеп, дыңнадыксап олурар медээм мындыг. 4–5 чыл бурунгаар кежигүннерниң сонуургалдарының аайы-биле ажыттынган аныяк болгаш ортумак назынныг кыстарның “Сарасвати” деп клуву бар. Олар эгезинде ногаадан чемнер кылып, торттар быжырып, хеп даарап ѳѳренип эгелээш, 3 дугаар чылында быжыгып, янзы-бүрү программаларлыг, хѳй-ниити эгелээшкинниг коммерциялыг эвес бѳлүк апарган. Клубтуң ээзи Саглай Малбык-оол, оралакчызы Тайгана Успун кежигүннерниң бодал-саналы-биле, семинарлар, мастер-класстарны планнап, ѳѳреникчи назылыг уругларны авалары-биле кады бажың ажылының янзы-бүрү хевирлеринге ѳѳредип, эптиг байдалдарны тургузуп турарлар.
Оларның бир кол сорулгазы – ачы-буян чедирилгезин организастап, дуза хереглээн ѳг-бүлелерге, ажы-төлүн чааскаан азырап чоруур иелерге дузалажып, сеткилин ѳѳртүрү.
Эң баштайгы чылының Шагаа хүнүнде Хайыраканның улуг назынныглар интернадының чурттакчыларын чемгерип, өөрткен. Дараазында чылын янзы-бүрү адырларда ажылдап чоруур клубтуң кежигүннери Тываның аңгы-аңгы булуңнарында суму чагыргаларын, херээженнер эвилелдерин дамчыштыр хѳй ажы-тѳлдүг ѳг-бүлелерге 1 тонна хѳмүрнү, 5–10 кг чигирни, далганны, үстерни, макарон аймаан үлеп, оон-даа өске ачы-дузазын чедирип турган.
Чаңгыс демниң чылында сарасватижилер дендии эрестиг шимченгеннер. 205 кадын кыс дугуржуп, сүмелешкеш, 143 муң акшаны чыып алган. Чаа чылда 200 чигирзиг белектерни, спортчу херекселдерни белеткеп савалааш, Чѳѳн-Хемчиктиң Бажың-Алаак, Бии-Хемниң Аржаан, Шивилиг, Таңдының Межегей, Өвүрнүң Дус-Даг, Саглы, Сүт-Хѳлдүң Суг-Аксы, Алдан-Маадыр, Шагаан-Арыг, Баян-Кол, Тээли, Балгазын, Элегес, ыраккы Каа-Хем, Куңгуртуг, Мугур-Аксы, Кызыл-Хая, Тоолайлыг, Ээрбек, Берт-Даг, Нарын, Мѳрен, Сылдыс, Качык суурларже, Каа-Хемниң Суг-Бажы, Чаа-Хѳл, Барыын-Хемчик кожууннарже чоруткан. Кундустуг суурнуң школазынче Соок-Ирей, Харжыгаш болгаш янзы-бүрү аңнар хептерин саткаш чоруткан. Эки ѳѳредилгелиг спортчуларга, ада-иези чок арткан уругларга берген.
Декабрь айда Тывадан элээн хѳй чүдүкчүлер Индияда Далай-Лама башкының ѳѳредиинче чорааш келген. Оларны дамчыштыр 10.000 рубльди ѳргүл кылдыр Далай-Ламаның резиденциязынга база 10000 рубльди Гоман хүрээзинде чурттап, ѳѳренип турар тыва хуурак оолдарны чемгерери-биле хүрээниң лама башкыларынга ѳргээн. Кызыл хоорайның Херээженнер эвилели-биле кады оон-даа ѳске буянныг ажылдарны кылганы дээш бо бѳлүктү бир удаа шаңнап-мактаан.
Чойгана КЫРГЫС,
"Сарасвати" клувунуң улуг кежигүнү.
“Шын” №19 2024 чылдың март 13
