Кадыр, бедик Боом дааның мурнуу эдээн ээлей чурттаан эрес-кежээ чоннуг Сарыг-Булуң Эрзин кожууннуң төвүнден беш километр черде чаттылып чыдар. Эвээш чурттакчылыг суурнуң чагырга даргазы Байлакай Зайцевевна Дембирел, сумунуң Хурал даргазы Жанна Алексеевна Казырыкпай олар кызымаккай ажылдап келгеннер. А суурнуң чону солун хемчеглерни удуртукчулары-биле кады боттары-ла демнежипкеш, удаа-дараа эрттирип турар. Чыл санында эртип турар Шагааны бо удаада база бедик деңнелге байырлааннар.
Сарыг-Булуң суурнуң чагырга чери баштаан эр улус бедик даанга бо чылдың Шагаада шагның чаа ай, хүнүн уткуп, саңын салып, оран-таңдызынга аъш-чемниң дээжизин чажып, чалбарааннар. Ол хүннү бадыр-ла, улуг-бичии чон аразынга солун оюн-тоглаа уламчылаан. Чонну хаара тудуп, солун хемчегни чон ортузунга эрттиргенинге суурнуң культура ажылдакчыларын онзалап демдеглээри чугула.
Тевек теверинге Дадый Гьятцо тергиидээн, Меңги Ондар ийи дугаары, а Айдемир Момбур-оол үшкү черге төлептиин көргүскен. Кажык оюнунга улус идепкейлиг киржип, бардамнаар мөөрейни база дыка сонуургаан. Бирги черге Дадый Төмүр, 2, 3 дугаарын Меңги Сандып биле Эртине Буду үлешкеннер. Дыка кызымак оолдар бар-дыр, өөрүнчүг-даа.
Ол ышкаш аът шалбадаар мөөрейни сонуургаан улуг-бичии улус даштын кышкы соокту-даа тоор хире эвес… Тыва кижи чылгы мал дээнде дендии соруктуг болгай, бо мөөрейге бежен ажыг оол аъттар шалбадап киришкеннер. Бо оюн команда аайы-биле солун эрткен, Эрзинден Баасан Баткар, Дадый Гьятцо, Шимет Кунаажап олар аъттар шалбадаарынга тергиинин көргүскеш, тиилээн. Ийиги черге Бай-Хөл командазы (Найдан Мугур, Айдемир Муна, Мурат Отсур), үшкүзүн Бай-Дагның командазы (Айдың Оюн, Айдемир Мажаа, Доржу-Сүрүң Балган) бүзүрелдии-биле чаалап алганнар.
Оон ыңай кежээни дургу челер-ойну самнап, «Шагаа сөңү» деп лотерея ойнаашкыны-даа эрткен. Мөөрейлерниң тиилекчилеринге база идепкейлиг киришкен чонга хүндүлел бижиктерни болгаш өртектиг белектерни тывыскан.
Мону база демдеглексеп тур мен, Сарыг-Булуңдан Украинада тускай шериг операциязында он сес оглувус киржип турар, оларга дузаламчыны чорудуп турар. Ам бо хүннерде база суурнуң чону, ылаңгыя Хоочуннар чөвүлели, албан черлери дүктен аргаан чылыг уктарны, хол-хаптарын чорударынга белеткеп турарлар.
Шагаа байырлалындан аңгыда, Ада-чурт камгалакчыларының хүнү, аваларга Март сес байырлалдарын база чайын аът чарыштарын, тыва хүреш оюннарынга хемчеглерни суму чагыргазы, культура ажылдакчылары демнии-биле эрттирип турарын онзалап демдеглевес арга чок. Сарыг-Булуңнуң улуг-бичии чону дыка-ла демниг-дир.
Анчымаа САНДЫКЧАП,
Эрзин кожууннуң күш-ажылдың хоочуну.
Чуруктарны авторнуң архивинден алган.
“Шын” №14 2024 чылдың февраль 24
