Кожа-хелбээ Моолдуң девискээринде бубон чума аарыы тарап турарының дугайында медээни чарлап, кызыгаар чоогунда кожуун, сумуларның чонун серемчилелдиг болурун хөй катап дыңнадып турган. Чүге дизе халдавырлыг аарыгның тарадыкчызы хээкчи амытаннарның быды. Хээкчилерниң бирээзи – тарбаганның (Marmota sibirica) Тывада ховартааны-биле Россия Федерациязының Кызыл Дептеринде болгаш Тыва Республиканың Кызыл Дептеринде ону киирген.
ТР-ниң Бойдус яамызының Күрүнениң аңныыр инспекторлары РФ-тиң ИХЯ-ның «Чөөн-Хемчик» полиция пунткузунуң ажылдакчылары-биле кады план ёзугаар рейдилерни Мөңгүн-Тайга кожууннуң девискээринге чорудуп турган. Мугур-Аксы суурнуң чоогунда Кашпыы деп черге үш тарбаганчыны туткан. Аңнаары хоруглуг амытанны өлүргенинден аңгыда, чогуур чөпшээрели чок хирезинде, ТОЗ деп маркалыг боолуг база болган. Шагдаалар ийи тарбаганның мөчүзүн, боозун хавырып алган.
Тарбаганчыларның үүлгедиинде РФ-тиң Кеземче Хоойлузунуң 222-ги чүүлү «Чепсекти, ооң кол кезектерин, ок-чемзекти, частыр бүдүмелдерни хоойлу-дүрүмге дүүшпес ёзу-биле садып алганы, өскээр дамчытканы, сатканы, шыгжап кадагалааны, ыңай-бээр дажыглааны азы бодунга ап чорааны», РФ-тиң Кеземче Хоойлузунуң 258-ки чүүлү-биле «Хоойлуга дүүшпес ёзу-биле аңнааны» деп кем-херектерниң демдектери көстүп турар.
Кызыгаар чоогунда чурттап чоруур улустар оваарымчалыг болуп, тарбаганны аңнап болбас дээрзин утпас ужурлуг.
ТР-ниң Бойдус яамызының,
ТР-ниң ИХЯ-ның парлалга албаннары