ЫЫЗЫ СИҢГЕН СЫГЫДЫ-ДЫР
Саргарарты черниң кыры оңа берди,
Сылдырашкан бүрүлерни сүзүп чор мен.
Сагыжымга өртемчейни каггаш чоруткан
Сая-сая дайынчылар киргилээр-дир.
Аваларын, ынак эжин, ажы-төлүн
Айда, чылда каапкаш баары кымга херек?
Айыыл улуг, демир “кушка” чемиш боору
Аваларның оолдарының салымы бе?
Күзүрүмнээн күскү сырын күштели-дир,
Күжүрлерниң тыныжының эзини-дир.
Төрээн черинче эглип келбээн кадыг эрниң
Төнмес ыры, ыызы сиңген сыгыды-дыр.
/ Дарый ООРЖАК.
Ак-Довурак.
Байырлыг че, эргим авай
Байырлыг че, эргим авай, эки турам!
Баарыңны өйген муңгак тайлы берзин.
Ам бо өйде сагыш-хөңнүң аар-даа бол,
Ажыг чаш төп, угаан-куът чок ыглавайн көр.
Чедип кээр мен, ынак авай, шыдамык бол!
Чергелешкен бодалдарың чырык болзун.
Оглуң мен дээш эртеннерде өргээн шайың
Ораннарны эргий кезээш, бисти тыпсын.
Аал-оран, төрээн черим дүшке кирип,
Аныяк чаш хөрек-чүрээм дому болзун.
Авамның сээң чылыг-чымчак алгаг сөзүң
Арт-сын ашкаш, шериг биске чалгын болзун.
Алышкы дег, дуңмашкы дег эжим-өөрүм
Авалары шупту дөмей хөлзеп орар.
''Чүгле дүрген дайын төнзүн!'' дээн күзел
Чүглүг куш дег, түмен күш бооп черни шыпсын!
Эргим ием манап орар төрээн черге
Эрес-омак, тиилелгелиг чанып кээр мен.
Сүр күш немеп, домнап туруп, хойладып каан,
Сүзүү бедик чуртум дажын эгидер мен.
/ Ая НАНЫКПАН.
ДУРУЯАЛАР
Күскү дээрни дуруяалар кударадыр
Күзелдери бүтпээн ышкаш эдип эртти.
Байырлашкан дайынчылар чалгыннарын
Баарымны ажыңнадыр чайып эртти.
Кажыыдалды чүректерге шыгжадып кааш,
Карак четпес делгемнерже үнүптүлер.
Өглеринге мөңге адын арттырып кааш,
Өлүм турбас өртемчейже ужуптулар.
Дуруяалар дугаланып ырап-ырап,
Дуранымның хараалындан чиде берди.
Эштеримниң шырайлары чуруттунгаш,
Эдирленген булуттар бооп тарай берди.
Айдың, Чойган, Аяс, Чаян, Сайын-Белек,
Айдыс, Эдик, Артыш, Маадыр, Сайдаш, Яким...
Кааң дээрже харап алган, кыйгы салып,
Карактарым чажын чодуп, үр-ле тур мен.
/ Вадим ЧЫКАЙ.
СҮЛДЕ-СҮЗҮҮМ ДИРИГ, АВАЙ
Өлүмдүве өжээтеннер мени чыгап,
Өзүм-тыным кээргел чок үзүп каарга,
Хары черниң аар сайы ышкамнадыр
Хайыра чок базарга-даа,
Сөөк-даяам хайылза-даа —
Сүлде-сүзүүм дириг, авай.
Өзү кара өжээтеннер өжүнде
Өске черниң довураан шуглаам кылбайн,
Өртемчейниң хуулгаазын чаяанындан
Өскен черим хөрзүнүнге
Өңгүр чечек болу бээр мен —
Сүлде-сүзүүм дириг, авай.
/ Шаңгыр-оол СУВАҢ.
Чуртталгаже мени четтиң
Челээш кырлап, Курбустуже аъттангы дег,
Орта угаан кирбейн чораан чашкы шаамда
«Чеди-Хаан деп сылдыстар бо, оглум» – дээштиң,
Орай кежээ меңээ айтып чордуң, ачай.
Кыштың соогу көзенекти ама кылгаш,
Хыраа-биле уран хээлер сомнай-ла бээр…
Ачам күжүр чадаг-шанаан сөөртүп алгаш,
Алаактыва ыяштаар дээш базып-ла каар...
Дызырадыр отчуп кыпкан кызыл дыт-даа:
«Дыңнаңарам, шыяан ам!» – деп чыткан ышкаш,
Алдай-Буучу, Өскүс-оолду, Дөң-Хөөжүктү
Ачам ашак улай ыдып, биске тоолдаар…
Авам, ачам буянныг ол казанаандан
Айны, Хүннү, Өртемчейни танып өстүм.
Чурумалдыг оран-чуртум Кызыл-Даамга
Чуртталгаже мени четтиң, ынак ачай.
/ Буян ЁНДАН.
06.10.2025 чыл.
ДАЙЫНЧЫНЫҢ АВАЗЫНЫҢ ЫЫЗЫ
Чайгап, аадып өстүрүп каан чассыг оглум
Чаа-дайын сартыы боор деп күзевээн мен.
Дайындыва аъткарыпкан төлүм сеңээ
Демир хааржак кавай боорун бодаваан мен.
Ондап-остап, ыглап-сыктап шаг-ла болгаш,
Оожургап, кадыгландыр боданыптым:
Чуртталгазы кыска-даа бол, мээң оглум
Чуртун, чонун камгалажыр чолдуг болду.
Чаш төлүн ава чырык черге бодарадыр
Салым-чолун ие кижи чаяар эвес:
Тайбың өйде төрүттүнген мээң оглум
Дайын чайлай чаяаттынар болуру кай!
Өлүм-чидим чүктеп алган дайын-чаалар
Өске иелер оолдарын чайлап чорзун!
Өртемчейге чүгле тайбың мөңгежидер
Өлчейлиг, күчүлүг күш турар болзун!
/ Өшкү-Саар ООРЖАК.
Мөңгүн-Тайга.
Бүгү күштү тиилелге дээш!
Улусчу фронт, шевербаттар,
Улуг Хурал, Чазак, Мэрия
Хүнден хүнче ижин шуудуп,
Хүлээлгезин күүседип тур.
Чалыы бичии шеригжилер,
Чаптанчыг чаш школачылар,
Чаалашкан маадырларже
Чагааларын шуудуп турлар.
Кожуун, суурлар, хоорайлар,
Коданында малчын, арат
Эъдин-кежин, ак сүт чемин
Эртен-кежээ чорудуп тур.
Өгбелерниң баскан изин
Өгде арткан салгалдары
Чандыр баспайн, "кызыл кожун"
Чаалыг шөлче шуудуп турлар.
Бүгү Тыва ажы-төлү
Тиилелгениң таваан салып,
Бүзүрелдиг тылын салбайн,
Диңмит-дааштыг иженип тур.
/ Тимур КАДЫН-НАВА.
“Шын” №44 2025 чылдың ноябрь 13
Ада Тюлюштуң тырттырган чуруу.